چرا موهایمان را در طول تاریخ از دست دادیم ؟

داشتن موهای بدن یکی از ویژگی‌های مشخص پستانداران است اما چندین پستاندار مانند نهنگ‌ها، موش‌های حفار برهنه و انسان‌ها به طور قابل توجهی موهای کمتری دارند. این موضوع که چرا ما نسبت به سایر پستانداران به میزان قابل توجهی موهای کمتری داریم، مدت‌هاست که یک راز باقی مانده است.

دانشمندان «دانشگاه یوتا»(UofU) و «دانشگاه پیتسبرگ»(University of Pittsburgh) برای یافتن مبنای ژنتیکی کاهش کمیت مو، توالی‌های رمزگذار و غیر رمزگذار را شناسایی کردند که در پستانداران بدون مو در مقایسه با پستانداران پرمو، با سرعت‌های متفاوتی تکامل می‌یابند.

آنها دریافتند که به نظر می‌رسد انسان دارای ژن یک پوشش کامل از موهای بدن است. این پژوهش، چندین ژن و نواحی ژنومی را شناسایی می‌کند که برای رشد مو حیاتی هستند. همچنین، این پژوهش نشان می‌دهد که طبیعت حداقل ۹ بار از همین تاکتیک در پستانداران گوناگون استفاده کرده است. اجداد کرگدن‌ها، موش‌های حفار برهنه، دلفین‌ها و سایر پستانداران بدون مو برای خاموش کردن مجموعه‌ای از ژن‌هایی که برای از دست دادن مو و خز مورد نیاز هستند، زیر آب می‌رفتند و شنا می‌کردند.

دکتر «ناتان کلارک»(Nathan Clark)، متخصص ژنتیک انسان در دانشگاه یوتا که بسیاری از این تحقیقات را انجام داده است، گفت: ما روش خلاقانه استفاده از تنوع زیستی را برای یادگیری در مورد ژنتیک خود در پیش گرفته‌ایم. این کار به ما کمک می‌کند تا مناطقی از ژنوم خود را مشخص کنیم که در ویژگی مهمی نقش دارند.

دانشمندان از یک روش مبتنی بر نرخ تکامل موسوم به «RERconverge» برای انجام دادن اسکن ژنومی ۶۲ گونه پستاندار با استفاده از ۱۹ هزار و ۱۴۹ ژن و ۳۴۳ هزار و ۵۹۸ ناحیه غیر رمزگذار استفاده کردند.

تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد که بسیاری از پستانداران بدون مو، جهش‌هایی را در بسیاری از ژن‌های مشابه دارند. این ژن‌ها شامل ژن‌هایی هستند که کراتین را رمزگذاری می‌کنند، عناصر اضافی که ساقه مو را می‌سازند و رشد را سهولت می‌بخشند.

همچنین، این پژوهش نشان داد که نواحی تنظیمی ژنوم همین اندازه مهم به نظر می‌رسند. این نواحی به‌جای رمزگذاری ساختارهایی که مو را تولید می‌کنند، به ‌طور غیرمستقیم بر فرآیند تولید مو تأثیر می‌گذارند. آنها مقدار موی تولیدشده و زمان و مکان فعال شدن ژن‌های ویژه را کنترل می‌کنند.

«آماندا کوالچیک»(Amanda Kowalczyk)، از پژوهشگران این پروژه گفت: ژن‌های زیادی وجود دارند که ما چیز زیادی در مورد آنها نمی‌دانیم. ما باور داریم که این ژن‌ها می‌توانند در رشد و نگهداری مو نقش داشته باشند.

کلارک گفت: از آنجا که حیوانات تحت فشار تکاملی برای ریزش مو هستند، ژن‌های رمزگذار مو اهمیت کمتری پیدا می‌کنند. به همین دلیل است که آنها سرعت تغییرات ژنتیکی مجاز حاصل از انتخاب طبیعی را افزایش می‌دهند. برخی از تغییرات ژنتیکی ممکن است به ریزش مو منجر شوند و برخی دیگر ممکن است آسیب جانبی پس از توقف رشد مو باشند.

وی افزود: زمانی که یک صفحه نمایش ژن‌های شناخته‌شده مو را شناسایی کرد، نشان داد که این روش کارآمد است. همچنین، این پژوهش نشان می‌دهد ژن‌های شناسایی‌شده در صفحه نمایش که به خوبی تعریف نشده‌اند، می‌توانند به همان اندازه برای داشتن مو یا نداشتن آن مهم باشند. این راهی برای تعیین مکانیسم‌های ژنتیکی جهانی است که زیربنای ویژگی‌های متفاوت هستند.

این پژوهش، در مجله «eLife» به چاپ رسید.