چرا تورم خردادماه کاهش یافت؟

اثر حدوداً ۱۲ واحد درصدی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در خرداد گذشته، از تورم سالانه خرداد امسال کم شد.

تورم نقطه‌ای (رشد قیمت‌ها نسبت به ماه مشابه سال گذشته) پس از یک سال به زیر ۴۵ درصد برگشت. این را محاسبات مرکز آمار می‌گوید که این بار و احتمالاً تحت تأثیر کاهش تورم، به‌موقع‌تر از گذشته گزارش تورم را منتشر کرده است. تورم نقطه به نقطه برای کل سبد مصرفی، بخش خوراکی‌ها و بخش غیرخوراکی‌ها همه مشترکاً ۴۲٫۶ درصد برآورد شده است. نمودار بالا نشان می‌دهد این اعداد به معنای سقوط سریع این شاخص به ویژه در بخش خوراکی‌هاست.

سقوطی برای جبران جهش گذشته

واضح‌ترین علت این سقوط، به جهش تورم در خرداد سال گذشته برمی‌گردد. بیشترین بار حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی روی بخش خوراکی‌ها و طی خردادماه رخ داد که باعث شد تورم کل به ۵۰ درصد نزدیک شود، عددی که زیاد پیش از آن اتفاق نیفتاده بود. در واقع، طی خرداد ۱۴۰۱، تورم کل ۱۱.۴ واحد درصد و تورم خوراکی‌ها ۳۲.۶ واحد درصد افزایش یافته بود. از آنجا که در محاسبه تورم سالانه در پایان خرداد امسال، شاخص قیمت‌ها را با پایان خرداد سال گذشته مقایسه می‌کنیم، عملاً قیمت‌ها با قیمت‌های پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی مقایسه می‌شوند و تورم محاسبه‌شده کمتر از گذشته می‌شود. به همین دلیل، در خرداد ۱۴۰۲ تورم کل ۱۲ واحد درصد و تورم خوراکی‌ها ۳۲.۸ واحد درصد کم شدند.

اثر حدوداً ۱۲ واحد درصدی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی پیش از اجرای این سیاست در خرداد سال گذشته از سوی برخی پژوهشگران تخمین زده شده بود. انتظار می‌رفت اثر حذف ارز ترجیحی به عنوان یک اثر دفعتی و یک‌باره روی قیمت دسته‌ای از کالاها، باعث یک بار افزایش سطح قیمت‌ها شود و پس از آن دیگر رشد قیمت‌ها مسیر گذشته خود را طی کند. اما حالا که به کل مسیر تورم در یک سال گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم فارغ از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، مسیر تورم افزایشی بوده است. چرا که حالا با حذف اثر این سیاست در تورم سالانه، باز هم نرخ تورم حدود ۶ واحد درصد بیشتر از اردیبهشت گذشته و ده واحد درصد بیشتر از فروردین ۱۴۰۱ است.

افت قیمت کالاهای بادوام هم به کاهش تورم کمک کرد

تورم ماهانه خرداد دو درصد بوده که نسبت به تورم‌های ماهانه ۱۵ ماه گذشته پایین‌ترین است، هر چند در شرایط معمول خرداد معمولاً تورم ماهانه‌ای کمتر از ماه‌های قبل و بعد خود داشته است.

همان‌طور که نمودار زیر نشان می‌دهد تورم ماهانه اکثر گروه‌های اصلی سبد مصرفی، به جز اجاره، نسبت به اردیبهشت کاهش یافته است. در این میان، تورم منفی ۴٫۷ درصدی کالاهای بادوام جالب توجه است. کالاهای بادوام آن دسته از کالاها هستند که در کوتاه‌مدت و میان‌مدت با سرعت کمی مستهلک می‌شوند. شاید مهم‌ترین آن‌ها در سبد مصرفی، خودرو باشد. با توجه به ضرایبی که در گزارش مرکز آمار گفته می‌شود، سهم کالاهای بادوام در سبد مصرفی حدود ۷ درصد است که ۳٫۵ درصد از آن به خودرو (بخش «خرید وسایل نقلیه») مربوط می‌شود.

تورم خودرو بر مبنای محاسبات مرکز آمار، طی یک سال ۵۹٫۴ بوده و طی ماه خرداد رشد منفی هشت درصدی داشته است. این نزول در بازار قابل مشاهده بود. در واقع در ماه خرداد تب بازارهای دارایی مثل طلا و دلار و همچنین خودرو که چند سالی است تبدیل به کالای سرمایه‌ای شده، آرام‌تر شدند که احتمالاً بیشتر از هر چیز تحت تأثیر برخی نشانه‌ها از مذاکرات خارجی بود؛ بنابراین در کنار این که جهش قیمتی ناشی از حذف ارز ترجیحی دیگر روی تورم سالانه اثر ندارد، کاهش موقت انتظارات تورمی هم به کاهش تورم کمک کرده است.

طبیعی است که کاهش تورم محاسبه‌شده -به ویژه در مقیاس سالانه- چندان با احساس روزمره مصرف‌کنندگان نسبت به رشد قیمت کالاها سازگار نباشد.