«دستور ویژه»، ریزگردها را فرو می نشاند؟

 تغییر اقلیم، کمبود بارش و خشکسالی، کاهش پوشش گیاهی، خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها، سدسازی و در نهایت بیابان زایی از عوامل اصلی بروز و گسترش این پدیده هستند. از گذشته برای مقابله با ریزگردها در کشور، کاشت درخت و مالچ پاشی در دستور کار بود، اما نه کاشت درخت آنقدر گسترده بود و نه دیگر مالچ پاشی جواب داد.

با گذشت زمان، کانون ریزگردها نیز هر روز گسترده تر شد و البته وجود این کانون ها در کشورهای همسایه، کار مقابله با آن را سخت تر کرد. وحید احمدی وزیر کشور در جریان سفر رئیس جمهور و هیات دولت به ارومیه درباره مشکل ریزگردها اظهار کرد:«منشاؤ این ریزگردها کشورهای همسایه است. رفع معضل ریزگردها دغدغه مردم و دغدغه دولت است و رییس جمهور نیز در همین راستا برای حل و فصل این معضل به رییس سازمان حفاظت محیط زیست دستور ویژه رسیدگی را صادر کردند.»

وزیر کشور توضیحات بیشتری درباره دستور ویژه رئیس جمهور به سازمان حفاظت از محیط زیست ارائه نکرده است، اما از این دستورات در گذشته هم داده شده است. به طور مثال دولت قبل خود را دولت محیط زیست می دانست و پیگیر احیای دریاچه ارومیه بود اما با تمام اقداماتی که انجام شد، همچنان نسبت به وضعیت این دریاچه نگرانی جدی وجود دارد. در جریان سفر رئیس جمهور به ارومیه، وی بازدید هوایی از این دریاچه داشت و دستوراتی  صادر کرد. پیش از انجام این سفر هم جلساتی به ریاست معاون اول برای تصمیم گیری درباره چگونگی احیای این دریاچه برگزار شد، اما به نظر می رسد تخصیص بودجه و اجرای برنامه های کارشناسی شده برای مقابله با ریزگردها در کشور، دیگر به تنهایی جوابگوی حل این مشکل نباشد.

جدا از تغییرات اقلیمی از جمله گرم شدن دمای زمین، کاهش بارندگی و خشکسالی، پروژه ترکیه برای سدسازی و نگهداشت آب در خاک خود، عراق را با کمبود  آب و گسترش کانون ریزگردها مواجه کرده است به گونه ای که این کشور اکنون قربانی اول پدیده ریزگردهاست. البته ایران هم قربانی دیگر این پدیده شده است به گونه ای که ریزگردهایی که از عراق برمی خیزد، نیمی از ایران را هم دربرمی گیرد. البته به جز عراق، عربستان، امارات، عراق، ترکمنستان ، ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان نیز دارای کانون ریزگرد هستند.

در اینجا این پرسش مطرح است که برنامه دولت در منطقه برای مقابله با ریزگردها چیست؟ زیرا وقتی کانون اصلی ریزگردها خارج از کشور است، برنامه های داخل کشور تمام مشکلات را حل نمی کند. علی محمد طهماسبی بیرگانی دبیر ستاد ملی سیاست گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبارپیش از این در اظهارنظری قابل تامل گفته بود که« ما تفاهمنامه‌های متعددی با کشورهای همسایه منعقد کرده‌ایم ولی هیچ گونه جنبه عملیاتی پیدا نکرده‌اند.»

کارشناسان منطقه ای معتقدند که باید اتحاد یا کنوانسیون منطقه ای در جهت رسیدن به تصمیمی واحد برای حل مشکل ریزگردها تشکیل شود. عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلیتیک دانشگاه و دیپلمات پیشین کشورمان در این زمینه پیشنهاد می دهد که «کنوانسیونی با عنوان مقابله با ریزگردها متشکل از ایران، عراق، ترکیه، کویت، قطر، بحرین، عربستان، اردن، سوریه، مصر و شاید هم سودان تشکیل شود و با حضور کارشناسان و مسئولان این کشورها جلساتی برگزار شده و صندوقی هم برای تامین هزینه ها ایجاد کنند تا بتوانند به یک راهکار مشترک برای مقابله با پدیده ریزگردها و گرد و غبار بپردازند.»

محمدصادق کوشکی استاد دانشگاه نیز گفت: «واقعیت این است که هیچ کنوانسیونی که براساس آن بتوانیم عراق، اردن، سوریه و در رأس آن‌ها ترکیه را ملزم کنیم برای اینکه رویه‌ها و توقف سدسازی را تغییر دهند، وجود ندارد.» وی پیشنهاد می دهد که «اتحاد منطقه‌ای با فشار زیاد به سمتی برود که پروژه‌ها متوقف شود یا ترکیه مجبور شود که فعالیت‌ سدها را از کار بیندازد.»

هرچند قرار است در تیرماه اجلاسی با حضور 12 کشور در زمینه ریزگردها برگزار شود اما اکنون زمان آن است که دولت سیاست های منطقه ای خود برای مقابله با ریزگردها را به صورت جدی آغاز کند، زیرا در کنار ده ها مشکل ریز و درشت، اکنون ریزگردها دیگر به مشکلی اصلی برای کشور تبدیل شده است.