باور‌هایی درباره زردی که جان نوزاد را به خطر می‌اندازد

دکتر علیرضا جشنی مطلق اظهار کرد: زردی یک بیماری شایع در نوزادان است که بسته به اینکه نوزاد رسیده و یا نارس باشد ممکن است در روز‌های ابتدایی بعد از تولد ظاهر شود. بیشتر اوقات زردی نوزادان به دلیل ناسازگاری خونی بین مادر و نوزاد به وجود می‌آید. از این رو یک بیماری مسری و قابل انتقال نیست که باعث ترس و وحشت شود.

وی افزود: چنانچه در ۷۲ ساعت اولیه پس از تولد نوزاد دچار زردی باشد طبیعتا با یک زمان بحرانی مواجه هستیم که باید سریعا برای درمان اقدام شود. چرا که اگر زمان طلایی را از دست بدهیم، ممکن است زردی به قدری شدت یابد که نتوانیم آن را کنترل کرده و نوزاد دچار عوارض ناشی از آن مثل اختلالات کبدی، مشکلات رشدی و ... شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز اظهار کرد: در نوع زردی فیزیولوژیک که در بسیاری از نوزادان ممکن است ظاهر شده و بدون درجات بالا و پیشرونده پس از مدتی خودبه خود فروکش کند حداکثر سطح بیلی روبین در روز سوم تولد نوزادان رسیده ۱۲ و در نوزادان نارس حداکثر تا روز پنجم عدد ۱۵ است. متاسفانه درمورد زردی نوزادان، آزمایش زردی انجام نمی‌شود و از روی معاینه ظاهری در خصوص درمان تصمیم‌گیری می‌شود. توصیه‌مان این است که والدین همان روز اول که متوجه زردی نوزاد خود می‌شوند، به مراکز بهداشتی و پزشکی مراجعه کنند تا اگر لازم بود اقدام مناسب صورت گیرد.

فوق تخصص نوزادان در خصوص باور‌های نادرست درباره زردی نوزادان خاطرنشان کرد: معمولا در زردی نوزادان، برخی بر این باورند که قسمت اول شیر مادر یا آغوز که زرد رنگ است، اگر به نوزاد داده شود زردی یا خطری را متوجه نوزاد خواهد کرد. این باور غلطی است و ما به هیچ عنوان قطع شیر مادر را توصیه نمی‌کنیم و آغوز اولین شیری که بعد از تولد جاری می‌شود، حاوی مواد ایمنی مختلفی است که باید نوزاد از آن تغذیه شود.

این پزشک ادامه داد: از باور‌های نادرست دیگر، این است که وقتی نوزاد زرد شد خانواده بدون اینکه علت زردی را بدانند و یا آزمایشی انجام دهند، نوزاد را زیر نور مهتابی قرار می‌دهند که از نظر ما کاملا غلط است. برای کم کردن زردی نوزاد دستگاه و نوری که استفاده می‌شود با نور مهتابی کاملا متفاوت است. چرا که طول موج نوری که به پوست نوزاد دارای زردی می‌خورد بسیار مهم بوده و در حد ۴۲۰ تا ۴۷۰ نانومتر است؛ بنابراین این نور آبی متمایل به بنفش می‌شود و با نور سفیدرنگ مهتابی که در منزل داریم متفاوت است.

وی ادامه داد: نکته مهم بعدی فاصله نوزاد تا منبع نور دستگاه است که باید حدود ۲۰ سانتیمتر باشد؛ بنابراین نوزادی را که زرد شده، لخت می‌کنند و زیر نور مهتابی که به سقف یا دیوار زده شده می‌خوابانند برای اینکه زردی او را پایین بیاورند، عملی کاملا غیر پزشکی و غلط است و ممکن است نوزاد از این بابت و تاخیر در درمان آسیب جدی ببینید.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز یادآور شد: یک باور غلط دیگر این است که به عنوان روش درمانی رایج سنتی در قدیم به نوزاد زردشده شیرخشک و ترنجبین می‌دادند. با توجه به اینکه از نظر علمی ما معتقدیم برای ایجاد زردی نوزاد یک سیکل گردش روده‌ای کبدی برای بیلی روبین که عامل زردی هست وجود دارد. از این جهت این مواد ممکن است در روده به خاطر اینکه ایجاد اسهال شدید می‌کند، باعث شکسته شدن این سیکل و پایین آمدن زردی شوند. اما از آنجایی که با ایجاد این اسهال آب زیادی دفع می‌شود، به هیچ عنوان استفاده از این مواد را توصیه نمی‌کنیم و اگر قرار است دارویی به نوزاد داده شود، باید تحت نظر پزشک معالج و نه بر اساس روش‌های متداول سنتی و خانگی تجویز شوند.

دکتر جشنی مطلق درباره نوع دیگری از زردی گفت: نوع دیگری از زردی نوزادان هست که با عنوان زردی طول کشیده از آن نام می‌بریم. این زردی زمانی است که زردی نوزاد رسیده بیش از دو هفته و نوزاد نارس بیش از سه هفته طول بکشد. این نوع زردی جز مواردی است که حتما باید به عنوان یک بیماری تلقی شود و نیاز به مراجعه و بررسی دارد.

وی در مورد درجه و شدت زردی افزود: معمولا درجه زردی بسته به ساعت و روز تولد متفاوت است. یعنی هرچه قدر به بدو تولد نزدیک‌تر باشیم این عدد پایین‌تر و هر چقدر از بدو تولد دورتر باشیم عددی که به درمان نیاز دارد بالاتر می‌رود. اما در مجموع عدد ثابتی برای همه نوزادان نداریم و حتما باید نسبت به ساعت و روز تولد، رسیده یا نارس بودن نوزاد و وزن نوزاد تعیین و تصمیم گیری شود.

وی درخصوص احتمال شیوع زردی در یک جنس گفت: معمولا دختر یا پسربودن آنچنان تفاوتی در شیوع زردی ایجاد نمی‌کند، فقط ممکن است گاهی نوزادان پسر که ناسازگاری‌های خونی با مادر دارند ریسک بالاتری در ابتلا به زردی داشته باشند. اما جنس، همه علت‌های زردی نیست و دلایل مهمتری در ایجاد آن دخیل است.

دکتر جشنی مطلق با بیان اینکه زردی شیر مادر به دوگروه تقسیم می‌شود، ادامه داد: یک گروه که در روز‌های اول و دوم تولد ایجاد می‌شود در واقع به علت کم بودن حجم شیرمادر اتفاق می‌افتد. در واقع درمان این زردی، تکرر شیردهی مادر است و باید آنقدر شیردهی خوب انجام شود که دفع زردی از مدفوع نوزاد بیشتر شده و میزان زردی کاهش یابد.

وی ادامه داد: یک گروه دیگر در رابطه با زردی ناشی از شیر مادر داریم که تحت عنوان زردی طول کشیده از آن نام برده می‌شود و زردی نوزاد به رغم شیردهی کافی بیشتر از دو هفته طول کشیده است. در این گروه به دلیل وجود یک عامل در شیرمادر ممکن است درجه خفیفی از زردی ایجاد شود که اصلا خطرساز نبوده و ضرورتی برای قطع شیرمادر ندارد.

این فوق تخصص نوزادان یادآور شد: در گذشته باوری که وجود داشت این بود که باید شیر مادر در این شرایط قطع شده و از شیر‌های مصنوعی استفاده شود. اما امروزه با اعتقاد بر فواید بیشمار شیرمادر وجود زردی مختصر را دلیل خوبی برای قطع شیرمادر نمی‌دانیم و بر حسب وزن و درجه زردی با استفاده از نور یا فتوتراپی در بیمارستان همزمان با شیردهی به درمان زردی می‌پردازیم.