کشف قدیمی‌ترین کانال آبی جهان

 Yeşilova Höyük تپه‌ای در منطقه بورنوُوا در ازمیر ترکیه و قدیمی‌ترین سکونت‌گاه شناخته‌شده بشرِ ماقبل تاریخ در منطقه‌ی ازمیر است. 

در تپه‌ای که به تازگی حفاری شده، آثار قابل‌توجهی از عصر نوسنگی، همینطور انبوهی از اطلاعات در مورد نخستین ساکنان منطقه‌ی ازمیر در سواحل دریای اژه، محیط اطراف و فرهنگ آن‌ها کشف شده است. برای نمونه، بر خلاف کاتالهویوک در آناتولی مرکزی که خانه‌ها کنار یکدیگر قرار دارند، ساکنان منطقه‌ی ازمیر در خانه‌های جداگانه با سیستم سقف جداگانه زندگی می‌کردند. 

یافته‌های این پروژه‌ی مشترک بین وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، دانشگاه اژه و مقامات محلی بسیار مهم است چون نشان می‌دهد قدمت سکونتگاه‌های تاریخی منطقه‌ی ازمیر به ۸۵۰۰ سال (۶۵۰۰ سال قبل از میلاد) باز می‌گردند. 

یک کانال آب ۸۲۰۰ ساله که اخیراً حین اکتشاف تپه‌ی Yeşilova کشف شد، یک دستاورد مهم باستان‌شناسی است. با این کشف معلوم شد که ساکنان اولیه‌ی این شهر به طرزی ماهرانه و به صورت دستی جریان آب را تغییر داده بودند تا دقیقا در منطقه نزدیک آن‌ها جاری شود. 

ظفر دیرین، دانشیار دانشگاه اژه که این تپه را پیدا کرده و از سال ۲۰۰۵ سرپرست حفاری‌ها بوده است، توضیح می‌دهد: «اینجا در تپه Yeşilova، یعنی محل استقرار روستای ابتدایی ازمیر، تمرکز فعلی ما رمزگشایی تفاوت‌های ظریف برنامه‌ریزی شهری آن‌هاست. در این حفاری‌ها، کانالی به عرض ۶.۵ متر پیدا شد که از قلب سکونتگاه عبور می‌کرد. این شگفتی معماری با لبه‌های سنگی و یک خاکریز مرتفع، بیش از هشت هزار سال قدمت دارد.» 

«این کانال در نهایت با گذشت زمان گل‌آلود شد، اما میراث آن ماندگار شد، همانطور که تلاش‌های دوران روم برای هدایت آب از طریق همان منطقه با استفاده از کانال‌ها نشان می‌دهد. عظمت کانال از عرض وسیع آن مشخص می‌شود و سکونتگاه به شکل هماهنگ در هر دو سمت آن توسعه یافته است. این شهرک با جا داشتن دقیق برای سیل احتمالی، آینده‌نگری بی‌نظیری را از خود به یادگار گذاشته است. طبق اندازه‌گیری‌های ما طول کانال ۲۲۰ متر است، اگرچه به دلیل تجمع متراکم شن در داخل، فقط موفق به کشف یک قطعه شده‌ایم.» 

دیرین بر اهمیت مهارت برنامه‌ریزی شهری شهرک‌نشینان تاکید کرد: «پیشگامان این شهر به شکل هوشمندانه‌ای به آب دسترسی داشتند و استادانه محیط خود را شکل دادند. طرح شهری آن‌ها ممکن است نمونه‌ای پیشگام در تاریخ آناتولی باشد که نشانگر سازگاری استثنایی آن‌ها است.» 

با حمایت وزارت فرهنگ و گردشگری، شهرداری کلان‌شهر ازمیر، شهرداری منطقه بورنوُوا و دانشگاه اژه، کارهای حفاری در تپه‌ی یِسیلُوا در حال انجام است.