همه آن‌چه که باید درباره دارو‌های تاریخ مصرف گذشته بدانید

همه ما بار‌ها شده که برای استفاده از دارو‌های منقضی و یا تاریخ مصرف گذشته خودمان را سرزنش کرده باشیم. این موضوع بار‌ها و بار‌ها در زندگی هر شخص اتفاق افتاده است. گاهی اوقات بعضی از دارو‌ها را در منزل نگه می‌داریم، زیرا احساس می‌کنیم که در آینده به آن‌ها نیاز پیدا خواهیم کرد. دلیل این کار ما نیز این است که فکر می‌کنیم این دارو‌ها در آینده گران‌تر می‌شوند و باید سریعا آن‌ها را خریداری کنیم واز طرفی گاهی اوقات فراموش می‌کنیم که چنین دارو‌هایی را از قدیم در منزل خود نگه داشته ایم.

دیگر وقت این است که دست از این کار بکشید و سلامت خود و خانواده تان را به خطر نیاندازید. در این قسمت حقایقی در مورد دارو‌های تاریخ مصرف گذشته به شما معرفی می‌کنیم که تابه حال نمی‌دانستید.

تاریخ انقضای درج شده روی بطری دارو یا برچسب روی آن برابر با آخرین روز تضمین کارخانه آن برای اثربخشی دارو است. دارو‌های منقضی شده ممکن است که تاثیرات کم تری را نسبت به انواع تاریخ مصرف نگذشته برای رفع مشکلات فرد داشته باشند و قدرت آن‌ها کاسته شده باشد؛ بنابراین هرگز این دارو‌ها را مصرف نکنید و در صورت مصرف کردن، مسئولیت آن را بپذیرید که این دارو‌ها ارزش ریسک کردن را ندارند.

بیشتر دارو‌ها با بازکردنشان، کم کم کیفیت شان تنزل پیدا می‌کند.

بیشتر دارو‌ها فرقی ندارد که توسط متخصص تجویز شده باشد یا خودتان آن را خریداری کرده باشید، کاملا پرس شده هستند. بعد از گذشت زمان وقتی که در معرض هوای آزاد قرار می‌گیرند، کم کم اثر آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. این موضوع به این معناست که باکس قرص‌ها یا تیوب کرم بعد از چند سال از اولین باز کردن، کم کم بی ارزش می‌شود.

وضعیت‌های نگهداری از دارو می‌تواند روی تاثیرگزاری کم‌تر آن‌ها دخیل باشد.

اگر شما هم مانند بیشتر افراد دنیا عمل کنید، احتمالا دارو‌ها را در کابینت حمام خود نگهداری می‌کنید. اگرچه که گرما و رطوبت حمام می‌تواند باعث آسیب به دارو شود، ارزش و تاثیرگزاری آن‌ها را بکاهد و یا قبل از تاریخ انقضای آن بلا استفاده شود. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که دارو‌ها را در یک محل خشک و خنک در خانه قرار دهید. مثلا داخل کشوی میز یا دراور اتاق خواب یا حتی درون کشوی آشپزخانه و دور از دسترس کودکان بهترین مکان‌های ممکن می‌باشند.

اگر هر دارویی دارید که فکر می‌کنید در این وضعیت آسیب می‌بیند، بهتر است که آن را به داروخانه برگردانید یا از آن‌ها بخواهید که محل دقیق نگهداری را به شما بگویند.

خبر خوب این است که خدمات رایگان برای این فعالیت‌ها و مشاوره دادن‌ها در بیشتر داروخانه‌ها وجود دارد وفقط کافی است که دارو‌های منقضی شده یا آن‌هایی را که احتیاج ندارید را به داروخانه برگردانید و از هدر رفتن آن‌ها جلوگیری کنید.

مدت زمان منقضی شدن دارو‌ها عموما بین ۲ الی ۵ روز از تاریخ تولید می‌باشد. سازمان جهانی دارو و سلامت به کارخانه‌ها توصیه می‌کند که نیاز نیست دارو‌هایی را با تاریخ انقضا بلند مدت تولید کنند. مثلا اگر کارخانه‌ای تاریخ انقضا را سه سال قرار می‌دهد، هیچ تفاوتی در کیفیت آن ندارد.

تاریخ انقضا

شرایط مناسب نگهداری دارو را بدانید

شرایط استاندارد نگهداری هر دارو روی آن نوشته شده است.

دارو‌ها را در شرایط مساعد و هوای خشک و خنک نگهداری کنید.

از یخ زدگی دارو اجتناب شود.

دارو‌ها را در حمام نگهداری نکنید.

دارو‌های در زیر نور آفتاب مانده، در جریان رطوبت قرار گرفته، یخ زده یا بیش از حد داغ شده، را دور بریزید.

قدرت و درجه تاثیر

در حقیقت قدرت دارو‌ها به تدریج بعد از شروع لحظه‌ی تولید در کارخانه کاهش می‌یابد. این پروسه ممکن است بیش از زمان تاریخ انقضا نیز طول بکشد.

لزوما دارو‌های تاریخ مصرف گذشته درجه تاثیر و یا قدرت خود را از دست نداده اند. تاریخ انقضای آن‌ها تنها این موضوع را تضمین می‌کند که قدرت و تاثیر این دارو تا قلان تاریخ مفید می‌باشد. مثلا شاید دارویی حتی بعد از ۱۰ سال هم بتواند اثر بخش باشد.

امنیت و سمی بودن

باور‌ها بر این است که دارو‌های منقضی شده سمی هستند، اما هیچ گزارشی در مورد سمی بودن دارو‌های منقضی شده وجود ندارد.

دارو‌های مایع

دارو‌هایی که مایع هستند، به اندازه دارو‌های جامد پایداری ندارند.

دارو‌هایی مثل آنتی بیوتیک‌ها نیز زودتر از بقیه اثربخشی خود را از دست می‌دهد و گاهی اوقات برخی از این دارو‌ها توصیه به فریز شدن دارند.

دارو‌ها نباید بعد از گذشت تاریخ مصرفشان مصرف شوند.

دارو‌های خاصی وجود دارند که شاخص درمانی آن‌ها کم است و فعالیت دارویی آن‌ها برای بیماران بعد از مدتی خاصیت خود را از دست می‌دهد.

دقت به تاریخ انقضا در مورد دارو‌های زیر ضروری است:

دارو‌های ضد تشنج با شاخص درمانی پایین

دیلانتین، فنوباربیتال با از دست دادن درجه اثرپذیری در زمان کوتاه

نیتروگلیسیرین با از دست دادن اثرپذیری

وارفارین با شاخص درمانی پایین

پروکان اس. آر با عوامل قدرتمند ضد روماتیسمی

تئوفیلین با از دست دادن اثرپذیری در زمان کوتاه

دیگوکسین با شاخص درمانی پایین

دارو‌های هورمون تیروئید

پارالدهید

دارو‌های ضد بارداری خوراکی

اپی نفرین با از دست دادن اثرپذیری در زمان کوتاه

انسولین با از دست دادن اثرپذیری در زمان کوتاه

قطره‌های چشم مخصوصا برای چشمان حساس به هر نوع باکتری ممکن است واکنش نشان دهد.

آنتی بیوتیک‌ها با تاریخ انقضای بالا مثل آموکسی سیلین، آزیترومایسین، سفالکسین، دوکسی سیلین که مقاومت به انسولین را بالا می‌برند و درمان را با شکست مواجه می‌کنند.

نیتروگلیسیرین خوراکی که برای درد قفسه سینه به کار می‌رود و اثرپذیری خود را به سرعت از دست می‌دهد.

واکسن‌ها و بیولوژیکال‌ها که به سرعت منقضی می‌شوند.

تتراسایکلین‌ها

دارو‌های پودری با بوی قوی همچنین کرم‌ها و پماد‌ها

دارو‌های تزریقی

آیا می‌توان از دارو‌ها و آمپول‌های منقضی شده استفاده کرد؟

این دارو‌ها را نباید بعد از گذشت تاریخ مصرف استفاده کرد، زیرا کاملا اثرپذیری و قدرت خود را از دست می‌دهند. تحقیقاتی در این مورد انجام شده است که نشان می‌دهد این دارو‌ها ممکن است که در بعضی از موارد حتی بعد از چهار سال هم بتوانند ۸۰ درصد از اپی نفرین خود را حفظ کنند، اما اکثریت آن‌ها بعد از منقضی شدن، حدود ۶۵ یا ۵۶ درصد از اپی نفرین را از دست می‌دهند که قابل استفاده نخواهد بود.

تاریخ انقضای دارو‌ها کجا نوشته شده؟

در انتهای ورق آلومینیومی قرص عدد‌هایی درج شده است که تاریخ انقضای دارو را نشان می‌دهد. این تاریخ را با ماه و سال عنوان می‌کنند. EXP مخفف Expiration یا همان تاریخ انقضاست.

روی انتهای تیوپ کرم‌ها و پماد‌های تیوپی نیز تاریخ انقضا نوشته شده است. روی در جعبه هم تارسیخ انقضا نوشته می‌شود.

روی برچسب شیشه و روی در جعبه شربت، قطره و دارو‌های مایع تاریخ انقضای دارو نوشته شده است.

روی برچسب دور آمپول نیز تاریخ انقضای آن نوشته شده است.

زمان انقضای دارو برای دارو‌های مختلف متفاوت است، معمولا دارو‌ها بعد از گذشت ۳ سال از زمان تولید منقضی می‌شوند.

دارو‌های منقضی را چه باید کرد؟

اگر داروی تاریخ گذشته در خانه دارید درباره آن با پزشک یا دارو ساز مشورت کنید. اگر دارو، جزو دارو‌هایی بود که بعد از انقضا سمی می‌شوند بهتر است آن‌ها را به مراکز درمانی تحویل دهید. هلال احمر هم این دارو‌ها را از شما تحویل می‌گیرد تا با شرایط درست و بدون آسیب رساندن به محیط از بین ببرد.

دور ریختن دارو‌های تاریخ گذشته ممکن است برای حیوانات و محیط زیست هم خطرناک باشند و با ریختن در فاضلاب و وارد شدن به جریان آب زیرزمینی سبب آلوده شدن منابع آب می‌شود. همچنین دور ریختن دارو‌های تاریخ گذشته به شکل نادرست و مصرف آن توسط حیوانات سبب آسیب رسیدن به آن‌ها می‌شود. اگر در خانه از آمپول استفاده می‌کنید پس از تزریق آن سرنگ با سوزن را در کاغذ بپیچید تا باعث انتقال بیماری نشود.