روشن نبودن تکیف رتبه‌بندی معلمان و پرداخت معوقات فرهنگیان و تاثیری که بر شرایط بحرانی مدارس گذاشته

فراخوانی برای کمک‌گرفتن از معلمان بازنشسته داده شده که تا سقف ۲۴ ساعت در هفته کلاس‌گردانی کنند مگر بخشی از کمبود نیرو جبران شود. وزیر آموزش‌و‌پرورش قول داده کمبود معلم را در همین مهرماه برطرف کند. از طرف دیگر ظرفیت پذیرش آزمون اخیر معلمی حدود ۲۸هزار نفر اعلام شد که با اعلام نتایج مشخص شد ۱۱ هزار و ۳۰۰ ظرفیت خالی مانده است.

نظام آموزشی کشورمان یک سر و هزار سودا دارد، از یک سو به دلیل کمبود معلم برخی کلاس‌های درس بدون معلم تشکیل شده‌اند و برخی کلاس‌ها نیز بیش از ۴۰ دانش‌آموز دارد. وزیر آموزش‌و‌پرورش هم با پذیرفتن این موضوع، وعده داده است در همین مهرماه موضوع کلاس‌های بدون معلم حل شود، از سوی دیگر، اما گروهی از معلمانی که سر کلاس‌های درس حاضر می‌شوند، دچار بی‌انگیزگی هستند چراکه رتبه‌بندی آن‌ها هنوز به نتیجه نرسیده است.

معلمان می‌گویند نه تکلیف رتبه‌بندی‌شان مشخص شده و نه خبری از معوقات‌شان است، البته روی کاغذ برخی از این موارد به نتیجه رسیده است، اما تا عملیاتی‌شدن، فاصله بسیار زیادی وجود دارد. همین مسئله، انگیزه معلمان را به شدت کاهش داده است. تلاش برای هیچ و شاید اگر علاقه قلبی به بچه‌ها و آینده‌شان نبود، بسیاری از معلمان به فکر ترک خدمت می‌افتادند، تخریب فکری معلم یعنی ویرانی آینده یک کشور؛ کشوری که آینده‌سازانش را معلمانی باید مهیای فردا کنند که خود با مشکلات متعددی مواجهند.

بحران کمبود معلم
اینکه چرا کار پیش نمی‌رود، کسی جواب قانع‌کننده‌ای ندارد. مسئولان از تلاش برای حل مشکلات خبر می‌دهند. فاجعه زمانی خودنمایی می‌کند که قبولی‌های آزمون، کفاف کلاس‌های خالی را نمی‌دهد و آقایان برای تکمیل این کمبود دنبال پله‌های فرار هستند، اما طی شدن مسیر ورود معلمان جدید به کلاس‌های درس به قدری طول می‌کشد که شاید آن‌ها به سال تحصیلی فعلی نرسند، بنابراین کسی به درستی نمی‌داند تکلیف کلاس‌های خالی از معلم چه خواهد شد، هر چند وزیر آموزش و پرورش می‌گوید که کلاس‌های بدون معلم تا نیمه مهر معلم‌دار می‌شوند، البته آقای وزیر، مسئله کمبود معلم را طبیعی می‌داند. او در واکنش به کلاس‌های درس بدون معلم گفته است: «تعدادی از کلاس‌های درس بدون معلم مانده و تا نیمه‌های مهر برای آن‌ها معلم تأمین می‌شود، البته آمار دقیق در این زمینه در دست نیست و تعداد، خیلی کم است و به تعداد ظرفیت باقی‌مانده آزمون استخدامی است. این موضوع طبیعی است، در سال‌های گذشته هم چنین وضعیتی داشته‌ایم، امیدوارم آزمون استخدامی سال آینده، امسال برگزار شود تا این مشکلات را نداشته باشیم.»، اما واقعیت این مشکلات از زبان معلمان چیز دیگری است. آن‌ها می‌گویند به قدری تعداد معلمان کم است که فراخوانی برای کمک گرفتن از معلمان بازنشسته داده شده که آن‌ها تا سقف ۲۴ساعت در هفته کلاس‌گردانی کنند بلکه از این راه، بخشی از این کمبود نیرو جبران شود!

چه تعداد معلم کم داریم؟
دیگر «کمبود معلم» مسئله پنهانی نیست. در سال‌های اخیر هر چه به اوایل مهر و زمان بازگشایی مدارس نزدیک می‌شویم، این موضوع در کلام مسئولان و رسانه‌ها داغ‌تر می‌شود، اما درباره اینکه مدارس کشور با کمبود چه تعداد معلم مواجه هستند، روایت‌های متعدد وجود دارد. یکی از معروف‌ترین آمار‌ها در این خصوص را ماه‌های گذشته حاجی‌بابایی، رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس که خود در دوره‌ای وزیر آموزش و پرورش هم بود، روایت کرده است: «۳۰۰هزار کمبود معلم داریم، این کمبود‌ها از معلم پرورشی بوده تا معلم ورزش و آزمایشگاه. اگر می‌خواهیم یک آموزش و پرورش بانشاط داشته باشیم، باید از طریق دانشگاه فرهنگیان ۳۰۰هزار معلم تربیت و راهی کلاس‌های درس کنیم. حتماً دانشجویی که در دانشگاه تربیت معلم درس خوانده، می‌تواند بهتر تدریس کند.» از آن روز تا امروز کسی به فکر جبران این تعداد نیروی معلمی نبوده است و حالا که هفته دوم سال تحصیلی سپری می‌شود، همه مسئولان برای جبران کمبود معلم به تکاپو افتاده‌اند. به تازگی علیرضا منادی‌سفیدان، رئیس کمیسیون آموزش مجلس در برنامه تلویزیونی صف اول در رابطه با علت کمبود معلم گفته است: «سال تحصیلی در حالی آغاز شده است که کمبود معلم داریم و در این امر دو دستگاه کوتاهی کرده‌اند که باید پاسخگو باشند. متأسفانه نگاه درستی از آموزش و پرورش در سازمان استخدامی وجود ندارد. از رئیس‌جمهور تقاضا داریم کاری کند معلمان خرید خدمت هم وارد سیستم شوند.» بسیاری از کارشناسان آموزش بار‌ها و بار‌ها تأکید کرده‌اند برای جبران کمبود معلم در آموزش و پرورش نیازمند برنامه بلندمدت هستیم. آن‌ها معتقدند افزایش تعداد دانشگاه‌های فرهنگیان می‌تواند در بلندمدت این مشکل را حل کند. از طرفی تأکید می‌کنند که آموزش و پرورش نباید کیفیت را قربانی جبران کمبود نیرو و با جذب معلمان آموزش‌ندیده، مشکلی بر مشکلات اضافه کند. حالا مشخص نیست چه سرنوشتی برای کلاس‌های درس بی‌معلم رقم بخورد.

ظرفیت‌هایی که خالی ماند
آزمون استخدامی وزارت آموزش و پرورش ویژه رشته شغلی آموزگار ابتدایی و آموزگار استثنایی اردیبهشت‌ماه سال جاری برگزار شد. بیش از ۵۳۴هزار نفر در این آزمون شرکت کردند. قرار بود در این آزمون استخدامی ۲۴هزارو۶۹۴ آموزگار ابتدایی، ۲هزارو ۳۳۲ آموزگار استثنایی و ۹۹۲ آموزگار ویژه مناطق عشایری و مرزی جذب شوند، یعنی ظرفیت پذیرش این آزمون حدود ۲۸هزار نفر اعلام شده بود.

این آزمون استخدامی شامل دو مرحله کتبی و ارزیابی تکمیلی می‌شد و داوطلبان باید در مرحله ارزیابی تکمیلی در مجموع از حداکثر امتیاز باید حداقل ۴۷۰امتیاز را کسب می‌کردند، اما پس از اعلام پذیرفته‌شدگان آزمون در ۲۹ شهریورماه، بسیاری از داوطلبان به این نتایج اعتراض کردند، چراکه آن‌ها می‌گویند به رغم کسب نمره لازم حتی بالاتر از حداقل امتیاز باز هم مردود شدند. در نهایت دامنه اعتراضات شرکت کنندگان در این آزمون بالا گرفت و این موضوع به مجلس کشانده شد.
در حالی که در آزمون آموزگاری قرار بر جذب ۲۸ هزار معلم در دوره ابتدایی بود، اما حدود ۱۱ هزار و ۳۰۰ ظرفیت خالی ماند و در شهر تهران ۲ هزار ردیف استخدامی برای مردان خالی مانده است. در این رابطه «سجاد صدیقی» مدیر پروژه‌های استخدامی وزارت آموزش و پرورش گفته: «قرار است برای ظرفیت‌های خالی مانده مرحله تکمیل ظرفیت اعلام شود که سازمان سنجش آن را اعلام خواهد کرد و براساس نمرات کسب شده از سوی افراد، ظرفیت‌های خالی‌مانده ویژه داوطلبان آزاد تکمیل خواهد شد.»

بی‌انگیزگی معلمان هم هست!
علاوه بر کمبود معلم، بحران کیفی معلم نیز بلای جان آموزش در کشور شده است. برخلاف اخباری که هنگام شروع سال تحصیلی منتشر شد و حاکی از به سرانجام رسیدن طرح رتبه‌بندی معلمان بود، اما بسیاری از معلمان می‌گویند این طرح هنوز به نتیجه نرسیده است و آن‌ها همچنان در وضعیت بلاتکلیفی به سر می‌برند. به نظر می‌رسد امسال نیز همانند سال‌های گذشته، آموزش و پرورش با چالش‌های زیادی روبه‌رو باشد چراکه نارضایتی معلمان از اجرای طرح رتبه‌بندی از جمله مشکلاتی است که چاره‌ای برای آن اندیشیده نشده و قرار است در بر همان پاشنه سابق بچرخد.

متأسفانه باید گفت بی‌نتیجه بودن رتبه‌بندی، بی‌انگیزگی معلمان را دوچندان کرده است و به طور حتم کاهش کیفیت آموزش را به دنبال دارد. معلمان بدون هیچ تعارفی می‌گویند که به دلیل مشغله‌هایی که برای‌شان ایجاد شده است، تمرکز کافی هنگام تدریس در کلاس خود ندارند. آقای حسن‌زاده که معلم دوره متوسطه است به «جوان» می‌گوید: «طرح رتبه‌بندی آمده بود به معلمان انگیزه بدهد، اما طوری آن را اجرا کردند که تبدیل به طرحی برای کشتن انگیزه معلمان شده است. وقتی معلم را بی‌انگیزه کنند و او را بلاتکلیف بگذارند، یقیناً نمی‌تواند به خوبی درس بدهد و همه توانش را برای تدریس به کار گیرد.» او ادامه می‌دهد: «در رسانه‌ها اعلام شد که تکلیف طرح رتبه‌بندی مشخص شده است، اما معلمان زیادی را می‌شناسم و از جمله خود من که هنوز وضعیتم مشخص نیست و در حال بررسی است.»

یکی دیگر از معلمان که زمستان امسال بازنشسته می‌شود نیز درباره شرایط خود این‌گونه توضیح می‌دهد: «آن چیزی که مسئولان در رسانه‌ها اعلام می‌کنند، با آن چیزی که برای ما اتفاق می‌افتد، تفاوت بسیار زیادی دارد. هر بار که صحبت‌های آن‌ها را می‌شنویم، می‌خواهیم واقعیت را فریاد بزنیم تا همه آن را بشنوند، اما دریغ که فریادمان به هیچ کجا نمی‌رسد.» او ادامه می‌دهد: «عمده همکارانی که رتبه‌های ۱، ۲ و ۳ داشته‌اند جواب اعتراض‌شان آمده است، اما آن‌هایی که رتبه ۳ به بالا دارند، هنوز رتبه‌های‌شان در حال بررسی است و با همان رتبه‌های پیش از اعتراض‌شان سرکلاس درس حاضر می‌شوند و حقوق می‌گیرند.» این معلم درباره وعده‌های دروغ برخی از مسئولان می‌گوید: «برخی مسئولان هم پشت تریبون می‌آیند و از انجام کار‌هایی که انجام نداده‌اند، صحبت می‌کنند. شاید دروغ گفتن آن‌ها به یک‌میلیون فرهنگی، بار مسئولیت مسئولان را سبک‌تر کند، اما قطعاً بار گناهان آن‌ها سنگین‌تر خواهد شد و در پیشگاه خدا باید پاسخگو باشند.»

به عقیده کارشناسان آموزش، نارضایتی معلمان ریشه‌ای چند‌ده‌ساله دارد که اخیراً به دلیل بد اجرا‌شدن طرح رتبه‌بندی‌ها به بالاترین میزان خود رسید. متأسفانه طرح رتبه‌بندی معلمان با انتقادات زیادی مواجه است و از مشکلات بزرگ فرهنگیان به شمار می‌رود چراکه پس از حدود ۱۲ سال اجرا شده، اما هنوز هم به سامان نرسیده است. بر اساس گفته‌های مسئولان، قرار بود در این طرح ۴ تا ۸ میلیون تومان به حقوق معلمان اضافه شود تا حقوق این قشر هم به حقوق متوسط جامعه ایران برسد، اما این وعده نیز محقق نشد. خانم رستا که یکی از معلمانی است که از نحوه اجرای طرح رتبه‌بندی ابراز نارضایتی می‌کند، در این رابطه می‌گوید: «شایعه شده بود در طرح رتبه‌بندی از ۸ تا ۱۶ میلیون تومان به حقوق معلمان اضافه خواهد شد، اما از یک طرف این طرح به بدترین شکل ممکن اجرا شد و از سوی دیگر تفاوت زیادی در حقوق‌های‌مان ایجاد نشد تا جایی که اگر کسی رتبه ۵ را که بالاترین رتبه است، دریافت کرده باشد نهایتاً ۳ میلیون تومان به حقوقش اضافه شده است.» او ادامه می‌دهد: «من ۲۴ سال سنوات دارم، با این حال رتبه یک به من داده شده است، برای همین اعتراض زده‌ام، اما این اعتراض هنوز در حال بررسی است. متأسفانه هیچ کس هم در این زمینه پاسخگو نیست.»

متأسفانه شاهد آن هستیم که نه تنها معوقات معلمان داده نشده، بلکه رتبه همه آن‌ها نیز به صورت رسمی اعلام نشده، بنابراین نیاز است هر چه سریع‌تر وضعیت رتبه‌بندی معلمان مشخص و مشغله فکری این قشر رفع شود. معلمان باید با فراغ بال بیشتری سر کلاس‌های درس حاضر شوند تا از همه توان خود برای تدریس به دانش‌آموزان استفاده کنند. علاوه بر آن کمبود معلم باید هر چه سریع‌تر جبران شود تا هیچ کلاسی بدون معلم نماند و همچنین کلاس‌های درسی با تراکم بالا نیز تشکیل نشود. امید است پس از این شرایط آموزش در کشورمان بهبود یابد و بحران کمی و کیفی معلمان هر چه سریع‌تر برطرف شود.