آمار تکان دهنده از افسردگی نوجوانان

دکتر فریبرز درتاج همزمان با روز نوجوان درباره اینکه چه بازه سنی را می‌توان دوره «نوجوانی» نامید؟، اظهار کرد: طبق تعریف فرهنگ جامع روانشناسی و روانپزشکی، نوجوانی حالت یا دوره رشد، از بلوغ تا بالیدگی (maturity) است که در افراد طبیعی، شروع آن همزمان با ظاهر شدن صفات جنسی ثانوی در حدود ۱۲ سالگی و ختم آن در حدود ۱۹ سالگی است که با محدوده سنی سازمان بهداشت جهانی (WHO) از نوجوانی، متناسب است.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی در عین حال ادامه داد: اما برخی متخصصان می‌گویند دوران نوجوانی که تا به حال تصور می‌شد در ۱۹ سالگی به پایان می‌رسد، اکنون از سنین ۱۰ تا ۲۴ سالگی طول می‌کشد. مراحل آن نیز شامل، نوجوانی اولیه Early Adolescence (سنین ۱۰ تا ۱۳)، نوجوانی میانی Middle Adolescence (سنین ۱۴ تا ۱۷) و نوجوانی پایانی Late Adolescents (سنین ۱۸ تا ۲۴) می‌شود.

نوجوانی؛ دوره‌ای که از ۱۰ تا ۲۴ سالگی طول می‌کشد

وی ادامه داد: درواقع این دسته از متخصصان معتقدند تعریف سن، اختیاری است اما تعریف فعلی از نوجوانی بیش از اندازه محدود است و در عصر حاضر سنین بین ۱۰ تا ۲۴ سالگی، نوجوانی را بهتر تعریف می‌کند. در مقاله‌ای که در نشریه سلامت کودکان و نوجوانان لَنسِت (Lancet) نیز منتشر شده است، محققان این عقیده را مطرح کرده‌اند که تعریف اولیه نوجوانی (۱۲ تا ۱۹ سال) باید تغییر کند تا قوانین مربوط به آن، قوانین مناسب‌تری باشند.

«سن» روش مناسبی برای تعریف دوران نوجوانی نیست

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران تصریح کرد: همچنین از نظر بسیاری از روانشناسان هم، سن روش مناسبی برای تعریف دوران نوجوانی نیست. سن اغلب برای ارزیابی و مقایسه تغییرات بیولوژیکی (به عنوان مثال بلوغ) که نسبتا جهانی است، مناسب است و برای دوران نوجوانی که دوران گذار از کودکی به بزرگسالی است و محدود به تغییرات فیزیولوژیک و بدنی نمی‌شود، کاربردی ندارد. به گفته درتاج، رشد در نوجوانی در سه سطح زیستی یا فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی روی می‌دهد که هر سه این مولفه‌ها با یکدیگر رابطه نزدیکی دارند.

پایان دوره نوجوانی زمانی است که نوجوان امتیازات ویژه افراد بالغ را کسب می‌کنند

این استاد دانشگاه توضیح داد: از نظر «فیزیولوژیکی» شروع نوجوانی با آخرین شتابگیری رشد استخوان‌بندی و آغاز رشد جنسی همراه است. از نظر «روانی» شروع نوجوانی با تسریع رشد شناختی و شکل‌گیری ویژگی‌ها و صفات شخصیتی و از نظر «اجتماعی» با آماده شدن برای نقش جوانی و بزرگسالی مشخص می‌شود. در واقع پایان این دوره زمانی است که نوجوان امتیازات ویژه افراد بالغ را کسب می‌کنند و این مولفه‌ای است که زمان، مقدار و کیفیت آن در جوامع مختلف متفاوت است.

وی در عین حال خاطر نشان کرد: البته باید توجه داشت که تفکیک بین بلوغ (puberty) که یک فرآیند تغییر فیزیکی است با نوجوانی که یک فرآیند تغییر روانی است، اهمیت دارد. در مطلوب ترین شرایط این دو فرآیند به صورت همزمان روی می‌دهند، در غیر این صورت نوجوان ناگزیر به مدارا با استرس‌ها و مشکلات اضافی است.

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران معتقد است که در دوره نوجوانی، نوجوانان از اشکال مختلفی از مشکلات روانشناختی، اختلال عملکردها و درگیری‌ها رنج می‌برند.

نیمی از اختلالات روانی قبل از سن ۱۴ سالگی شروع می‌شود

درتاج با بیان اینکه براساس اعلام سازمان‌های مربوط به بهداشت روانی به ازای هر پنج نوجوان بالغ یک اختلال روانشناختی قابل تشخیص است، درباره آمارهای موجود درباره اختلالات روانشناختی نوجوانان، بیان کرد: همچنین بر اساس آمار جهانی، از هر نوجوان حداقل یکی از آنها با یک مشکل رفتاری روبرو است که این رقم در واقع ۲۰ درصد نوجوانان را شامل می شود. همچنین نیمی از اختلالات روانی قبل از سن ۱۴ سالگی و حدود ۷۵ درصد از اختلالات روانشناختی که در بزرگسالان وجود دارد، از سن ۱۴ سالگی شروع می‌شود.

این روانشناس تاکید کرد: مطالعات انجام شده در کانادا و ایالات متحده نشان داده ، سلامت روان در بین نوجوانان یک مساله جدی در بهداشت عمومی و روانی است. عدم توجه به بهزیستی روانی نوجوانان، در این مرحله مهم اجتماعی شدن، ممکن است منجر به عواقب جبران ناپذیری در سلامت روان شود که ممکن است در طول زندگی باقی بماند و از ظرفیت بهره‌وری اقتصادی-اجتماعی جوامع بکاهد، از این رو محققان سعی کرده‌اند از بسیاری جهات عملکرد روانشناختی را تعریف کنند. با این حال، درک عملکرد روانشناختی در نتیجه درک اختلالات عاطفی و رفتاری متناسب با شرایط درونی و بیرونی است.

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه شایع ترین اختلالات روانشناختی که نوجوانان با آنها درگیر هستند، چیست؟، عنوان کرد: از شایع‌ترین اختلالات‌روانشناختی در دوران نوجوانی می‌توان به افسردگی، اضطراب، استرس و اختلال خوردن اشاره کرد. گزارشی از انجمن روانشناسی آمریکا نشان داد که ۹۱ درصد از نسل نوجوان علائم جسمی یا عاطفی استرس یا اضطراب و افسردگی را تجربه کرده‌اند.

به گفته وی، افسردگی در بین نوجوانان متداول است و روانپزشکان و روانشناسان در طی مطالعات دقیق، در مورد آن به خانواده‌های دارای نوجوان هشدار داده‌اند.

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران افزود: خودکشی نیز در بین نوجوانان شایع است، اما افکار مربوط به خودکشی موسوم به ایده خودکشی رایج‌تر از خود خودکشی است که نیاز به ارزیابی فوری سلامت روان دارد. اضطراب نیز اغلب خود را به صورت اختلالات خلقی و اختلالات رفتاری مختل کننده و علائم جسمانی مانند خستگی یا خستگی مزمن، سرگیجه، سردرد و درد شکم یا قفسه سینه نشان می‌دهد.

اختلالات خوردن در دختران نوجوان رایج‌تر است

درتاج با بیان اینکه اختلالات خوردن، به ویژه در دختران نوجوان رایج است که می‌تواند برای سلامت جسمی نیز تهدید کننده باشد، بیان کرد: برای مثال در اختلال پرخوری یا پراشتهایی عصبی نوجوان برای کاهش فشار ناشی بعد از خوردن غذا، رفتارهای جبرانی مانند استفراغ تعمدی، ورزش‌کردن بیش‌ازحد، مصرف داروهای ملین و ...انجام می‌دهند که می‌تواند بسیار آسیب زننده باشد. پزشکان اغلب می‌توانند این مشکلات را تشخیص دهند. آنها می‌توانند به نوجوانان توصیه‌های عملی ارائه دهند و در صورت لزوم، نوجوانان را ترغیب به پذیرش معالجه توسط متخصصان کنند.

بنابر اظهارات این استاد دانشگاه، اختلالات فکری نیز در نوجوانان شایع است؛ در آن فرد در تشخیص فانتزی و واقعیت که به آن اختلالات روانی نیز گفته می‌شود، مشکل دارد که اسکیزوفرنی و اختلال اسکیزوافکتیو نمونه‌هایی از اختلالات تفکر هستند.

این روانشناس با اشاره به اینکه عوامل مختلفی نوجوانان را مستعد اینگونه رفتارها و مشکلات می‌کند، اظهار کرد: در سطح فردی، کسانی که از توانایی خود آگاهی ندارند، کسانی که عزت نفس پایینی دارند، کسانی که در گروه‌های منفی همسالان عضویت دارند و کسانی که تعهد مدرسه‌ای ضعیفی دارند می توانند این مشکلات را بروز دهد. در سطح خانوادگی و اجتماعی نیز عواملی نظیر فرآیند ناقص جامعه‌پذیری در خانواده، کنترل و نظارت والدینی ضعیف مانند والدینی که از محل نوجوانان خود بی‌خبرند، روابط سرد عاطفی بین اعضای خانواده، گسیختگی خانوادگی، شکاف نسلی بین فرزندان و والدین، ارتباط والد ـ فرزندی ضعیف، فقدان حمایت خانوادگی، پایگاه پایین اقتصادی و اجتماعی خانواده، کاهش تعلق خاطر به مدرسه، بی‌اعتقادی به هنجارهای رسمی مدرسه، مشارکت نکردن در فعالیت‌های مدرسه و گروه همسالان، کارایی نداشتن مدرسه، ضعف رسانه‌های جمعی و خانواده در جامعه‌پذیر کردن و کنترل نوجوان، روحیه کنجکاوی نوجوانان و ابهام هویتی همه می‌توانند زمینه‌ساز ایجاد رفتارها و مشکلات در نوجوان باشند.

وی در پایان سخنان خود با بیان اینکه خانواده یکی از ارکان جامعه محسوب می‌شود که تمام سعادت‌ها و شقاوت‌های انسان از آن جا آغاز می‌شود، خطاب به والدین تاکید کرد: شما می‌توانید والدین کنترلگری باشید و با این سبک فرزندپروری باعث ایجاد فاصله خودتان و نوجوانتان شوید، ولی به یاد داشته باشید که آنها دیگر بچه نیستند. در عین حال، آنها ممکن است راهی برای انتخاب صحیح نداشته باشند. بنابراین آنها را به عنوان والدین راهنمایی کنید، اما هرگز برای آنها تصمیم نگیرید. خانواده‌ها زمانی می‌توانند به وظیفه خود عمل کنند که در زمینه فرزندپروری، طرز رفتار، برخورد و تربیت نوجوان خود آگاهی کامل داشته باشند و دارای سبک فرزندپروری قاطع باشند، چون در این سبک احتمال گرایش فرزندتان به سمت آسیب‌های اجتماعی کمتر و احتمال داشتن یک فرزند سالم از نظر روانی و جسمی بیشتر است.