چهار رازی که شروین از ما پنهان کرده بود

در این مطلب از طریق مصاحبه با یک کارشناس موسیقی به بررسی آهنگ «برای» شروین حاجی‌پور پرداخته‌ایم. در ادامه با ما همراه باشید 

فکر می‌کنی شروین چه استعدادی داشت که به او برای انتخاب و خواندن این ترانه و رسیدن به اینجا کمک کرد. چه توانایی هایی داشت که خودش می‌دانست یا احیانا نمی‌دانست و توانست این اتفاق را رقم بزند.

اصلی‌ترین ویژگی شروین این است که خود محور اصلی ترانه‌هایش را تشکیل می‌دهد.از ابتدا شعر،آهنگ،تنظیم،اجرا و خوانندگی یک قطعه را خودش به عهده می‌گیرد.شروین دوست دارد ترانه تشکیل شده از کلمات خودش باشد و ملودی و تنظیم آهنگ را خودش انجام دهد.این رویکر باعث نتیجه‌ی مناسبی برای شروین شده است.خیلی از خواننده‌های دیگر مثل آقای محسن یگانه،مثل رستاک و آقای رضا صادقی این توانایی را دارند و بیشتر آهنگ‌های خود را خودشان تولید و تنظیم کرده‌اند.این حرکت خواننده باعث یکدستی و یکپارچگی آهنگ می‌شود.نکته مهم دیگر راجب شروین این است که او سعی می‌کند از سبک موسیقی‌ای که نسل امروز از آن لذت می‌برد بهره‌مند شود و این به دلیل نزدیکی سبک او به سبک پاپ امروزی است.این ویژگی‌ها باعث تمایز شروین با سایر هم دوره‌های خود می‌شود.

سبک موسیقی انتخابی این ترانه چه ویژگی دارد که این همه مورد استقبال قرار گرفت و همه توانستند با آن رابطه برقرار کنند.

در موسیقی ما فرم‌های موفق و آماده‌ای  داریم که ذهن و گوش شنونده‌ها با آن آشناست چرا که خواننده‌ها و آهنگسازان زیادی از آن استفاده کرده‌اند.برای مثال سبک یا فرم اسپانیایی از چهار اکورد ساخته می‌شود که  در آهنگ‌هایی مثل "ناصریا" از ناصر عبدالهی شنیده‌ایم که از این سبک برخوردار است.خیلی از هنرمندان دیگر در حوزه پاپ، مثل محسن یگانه با آهنگ "بهت قول می‌دم" از این سبک اسپانیایی استفاده کرده‌اند که از چهار اکورد به ترتیب استفاده می‌شود و خواننده در لحظات متفاوت ملودی آهنگ را تغییر می‌دهد تا جذابیت لازم برای آهنگ ایجاد شود.آهنگ "برای" از شروین هم دارای فرمی شبیه به آهنگ Hotel California است و شباهت آکوردی تقریبا نزدیکی به این آهنگ دارد.این فرم یبن افراد شنیده شده است و کلام نزدیک به قلب مخاطب دارد.به طبع همین مسئله، مخاطب خیلی سریع با این آهنگ ارتباط برقرار می‌کند.من فکر می‌کنم این ایده و این آهنگ به صورت لحظه‌ای به شروین الهام شده است چون شروین احساس کرده با این سبک می‌تواند حس و حال خوب خود را به مخاطب انتقال دهد.

فکر می‌کنی ترانه و انتخاب کلمات و زمینه فکری این ترانه چقدر در هیت شدن آن موثر بود. مخاطبان شروین از چی خوششان آمد. چرا این کلمات و این ترکیب‌ها و توصیف ها اینقدر به دلشان نشست و «برای» هیت شد.

شاید برای بسیاری این سوال پیش آمده باشد که عامل محبوبیت این آهنگ چیست؟مهم‌‌ترین اتفاق این ترانه این است که حرف‌های مردم به صورت توییت با تعداد خیلی زیادی با گفتار امروزی در این ترانه بیان شده.می‌توان گفت این ترانه به نوعی  تبدیل به نگاه جمعی افراد شده و انگار شاعر این ترانه خود مردم هستند.شاعر اصلی یعنی شروین، خیلی خلاقانه این حرف‌ها را با قافیه و ریتم مناسب در آهنگ جای داده است.تمام این توییت‌ها با نخ یک تسبیح به هم وصل شده‌اند که این نخ تسبیح "برای"هایی است که در اول تمام جملات ذکر شده.وقتی این "برای"ها شنیده می‌شود ذهن مردم باهم همراه شده و ترانه دلنشین‌تر می‌شود.از طرفی صدای مهجور ، نازک و خسته‌ی شروین باعث شده این ترانه با غم بیشتری  همراه باشد.

جز واژه و موسیقی چه فاکتورهایی را در پدیده شدن ترانه موثر می‌بینی. جنس صدا، زمان موسیقی؛ ویدئوی ساخته شده و چه چیزهای دیگری در این زمینه نقش داشت.

برای مقبول بودن یک قطعه،فاکتورهای خیلی زیادی دخیل هستند.زمان خیلی در تاثیر یک ترانه نقش دارد و آهنگ "برای"نیز در موقعیت و زمان مناسبی انتشار یافت.از همه مهم‌تر ویدئویی است که شروین برای این ترانه منتشر کرده .چرا که اگر این ویدئو ساخته نمی‎‌شود مردم هرگز متوجه نمی‌شدند که این ترانه حرف خود مردم است.همه این‌ها در کنار هم باعث می‌شوند یک قطعه،قطعه موفق و ماندگاری باشد جوری که انگار هیچ قدرت دیگری نمی‌تواند با این قطعه رقابت کند.همه این موفقیت حاصل تلاش و خلاقیت خود شروین است.

مزدک علی‌نظری، کارشناس موسیقی نیز در رابطه با این قطعه در یادداشتی نوشت: برای: یک مانیفست متعالی‌ست. مقبولیت و فراگیری هر اثر هنری، به مجموعه‌ای از عوامل مختلف وابسته است. قطعه‌ی موسیقی «برای...» در شرایطی ساخته و اجرا شد که بستر مناسب برای شنیده و محبوب‌شدن آن در جامعه وجود داشت. این اثر محصول تفکر انتقادی و از نظر ژانر، «ترانه اعتراضی» است. ولی باید دقت کنیم که: اعتراض همیشه الزاماً سیاسی نیست، هرچند سیاستمداران مخاطب آن اعتراض هستند.

کلام (شعر) این قطعه، چندان ترانه نیست چون اصل مهم این ژانر ادبی یعنی سادگی و قابلیت به خاطر سپردن توسط مخاطب را ندارد. اما محتوای هوشمندانه‌اش، این ضعف را به حاشیه می‌راند. موسیقی آن هم ملودی و ضرب‌آهنگ ساده‌ای دارد و مثل اغلب آثاری که ناگهان هیت و پُرمخاطب می‌شوند به اصطلاح «کِرم گوش» نیست. اینجا باید از اجرای «شروین حاجی‌پور» هم تعریف کنیم که خوب می‌داند دارد چه می‌خواند. به زیر و بم صدایش دقت کنید، مثلاً آنجا که «برای دانش‌آموزا، برای آینده» صدایش را بالا می‌برد.

ترانه‌های اعتراضی معمولاً چندان لطیف و رمانتیک نیستند. تا پیش از این، به عنوان نمونه سرود «نان و گل‌سرخ  (Bread and Roses)» به عنوان یک اثر اعتراضی متفاوت شناخته می‌شد. این سرود که ۱۱٠ سال پیش، از دل اعتراضات کارگری انگلستان زاده شد، برگرفته از جملات یکی از سخنرانی‌های «هلن تاد» مدافع حقوق زنان کارگر است که ۲ خواسته‌شان یعنی «دستمزدهای عادلانه» در کنار «شرایط شغلی شرافتمندانه» را به صورت نمادین در نان و گل رُز خلاصه کرده بود. ولی «برای» شروین، چند گام پیش‌تر رفته و از این نظر با آثار اعتراضی دیگر تفاوت آشکاری دارد. 

ترانه‌ی دیگری را سراغ ندارم که در یک فاصله کوتاه سی- چهل روزه بارها بازخوانی شود، در سراسر جهان شنیده شود و الهام‌بخش و همدلی‌برانگیز باشد، به زبان‌های مختلف اجرا شده و در کوچه و بازار سر زبان پیر و جوان‌ها بیافتد. اگر منصفانه نگاه کنیم، نامزد شدنش به عنوان «ترانه‌ی تاثیرگذار اجتماعی» در جایزه معتبر گرمی، به‌حق است و خلاف آنچه بعضی‌ها می‌گویند هیچ بزرگنمایی یا توطئه‌ای در کار نیست.

از نظر من راز اصلی محبوبیت این ترانه و استقبال جهانی از آن، محتوای ارزشمندی است که از دل مطالبات عمومی مردم بر آمده. «برای» بیانیه‌ای درباره عشق به زندگی و زیست متمدنانه در کنار تمام موجودات کُره خاکی است. سرود مردمانی است که نه‌تنها کرامت انسانی خودشان را مهم می‌دانند، بلکه درباره ارزش‌هایی مترقی مثل حفظ محیط‌زیست و حقوق حیوانات دغدغه دارند.

خط‌به‌خط ترانه را که مرور کنید، بسیاری از اصول ۳٠ ماده «اعلامیه جهانی حقوق بشر» - که هر انسانی به صورت ذاتی از این حقوق برخوردار است- را در آن می‌بینید. من اینجا فقط اشاره می‌کنم و خودتان با شعر شروین تطبیق بدهید: حق حریم شخصی، حق آزادی‌های فردی و اجتماعی، حقوق زنان، حقوق کودکان‌کار، حق رفاه، حق سلامت، حق محیط‌زیست سالم و حقوق حیوانات، حق فراغت و تفریح، حقوق کودک، حق آزادی و نفی بهره‌کشی و برده‌داری، حقوق پناهندگان، حق دسترسی به محکمه و دادرسی عادلانه، حق عدم دخالت دولت‌ها یا اشخاص در زندگی مردم، حق حیات و امنیت، و حق برابری و عدم تبعیض میان انسان‌ها.

«برای» پیامی غافلگیرکننده است از دل خاورمیانه‌ی پُر آشوب و ایران ما که سال‌ها تلاش شده مردمانش را جور دیگری به جهانیان معرفی کنند. به این مانیفست متعالی افتخار می‌کنم.