بعد از «دکل نفتی» حالا نوبت به گم شدن روزانه «۴‌هزار‌تن گاز» کشور رسید

روزانه ۴ هزار تن گاز مایع یعنی حدود دو برابر مصرف داخلی، گم می‌شود؟! این گزاره تکان دهنده در فضای بسته اطلاعاتی از میزان تولید و نحوه تخصیص نفت و گاز کشور، حساسیت‌ها را نسبت به حفظ و صیانت از سرمایه‌های ملی ایران بیشتر کرده است!

هفته گذشته، وقتی مالک شریعتی، نماینده مردم تهران درخصوص آخرین وضعیت اختصاص گاز مایع برای سوخت خودور‌ها در یک برنامه تلوزیونی سخن می‌گفت، ضمن تشریح تعارض منافع در میان شرکت‌های تابع وزارت نفت و ضرورت اصلاح رابطه مالی میان آن‌ها و همچنین مدیریت توزیع گاز مایع، خاطرنشان کرد: «آقای سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده نفتی، خطاب به یکی از معاونان وزارت نفت، نوشته است روزانه ۲۵۰۰ تن گاز مایع، تکافوی نیاز مصرف کنندگانی که به شبکه گاز طبیعی دسترسی ندارند را خواهد نمود، بنابراین از متوسط ۶ هزارو ۵۰۰ تن تولید روزانه گاز مایع در ۱۰ پالایشگاه ما، ۴ هزار تن قابلیت صادرات و یا استفاده در خودرو‌ها را دارد.» شریعتی در این برنامه در پاسخ به این پرسش که ۴ هزارتن دیگر در کجا مصرف می‌شود، عنوان کرد: اکنون خود وزارت نفت نمی‌داند این ۴ هزارتن کجا می‌رود!

در دولت قبل، معاون وقت، در کمیسیون انرژی، گفتند ما نمی‌دانیم این ۴ هزار تن در کشور کجا می‌رود! بخشی از آن وارد شبکه غیررسمی خودرو‌ها می‌شود، بخشی از آن قاچاق می‌شود و یا در مصارف غیرضروری می‌رود.

هر چند براساس اظهارات این نماینده مجلس، موضوع «گم شدن» روزانه ۴ هزارتن گاز مایع، موضوعی بوده که در نامه ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲، از سوی معاون وزیر نفت مورد اشاره قرار گرفته است، اما روشن نیست به چه عللی، در شش ماه گذشته، این مساله بررسی نشده تا پاسخی برای آن داده شود!

هیچ اطلاعات درستی از تولید و توزیع نفت وگاز وجود ندارد!
فرزین سوداکوهی، کارشناس نفت و گاز، معتقد است: در حوزه حامل‌های انرژی، از برق گرفته تا منابع هیدروکربنی، در عین اینکه نقشه راه درستی تدوین نکرده ایم، شفافیتی نیز وجود ندارد. دستگاه‌ها به بهانه اینکه ما در شرایط تحریمی قرار داریم، این اطلاعات را منتشر نمی‌کنند! بنابراین هر گونه گمانه زنی درباره سرنوشت این میزان گاز گم شده، می‌تواند در عین حال درست باشد؛ چراکه هیچ پایه‌ای برای دریافت اطلاعات درست درخصوص میزان تولید و نحوزه توزیع نفت و گاز وجود ندارد.

گروه‌هایی از خلاء اطلاعاتی و عدم شفافیت سود می‌برند
برای حوزه انرژی کشور، نقشه راه نداریم
وی تاکید کرد: روشن است که ما مفقود شدن این گاز‌ها را شاهد هستیم و از آنجا که هیچ اطلاعاتی در دست نیست، احتمال اینکه گم شود وجود دارد. سال‌ها است که گروه‌هایی از این خلاء اطلاعاتی و عدم شفافیت سود می‌برند. ما اساسا برای حوزه انرژی، نقشه راه نداریم. روشن نیست که قرار است چه میزان تولید شود و چه میزان گاز فلر داریم که سوزانده می‌شود. درباره اینکه چه میزان گاز روی فلر‌ها سوزانده می‌شود، آمار و ارقامی هست، اما در اینکه گاز اضافه بر مصرف تولید شده، چه می‌شود، اطلاعات دقیقی در دست نیست.

گاز‌های مفقود شده، به دست رانتخوار‌ها می‌رسد
سرقت‌هایی از لوله فراورده‌های نفتی انجام شده و مدت‌ها بعد متوجه شدیم!
این کارشناس نفت و گاز، با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان صنایع نفت و گاز، اعتقاد دارند، این میزان گاز مفقود شده، به دست رانتخوار‌ها می‌رسد و افرادی هستند که از این ماجرا سود می‌برند، ادامه داد: این میزان می‌تواند قاچاق شود و یا به بعضی واحد‌ها تحویل داده شوند. از آنجا که ما سیستم آمایش و تهیه اطلاعات درستی نداریم، این اتفاق در خط لوله‌های فراورده‌های نفتی نیز می‌افتد. بار‌ها خبر‌هایی منتشر شده که سرقت‌هایی از لوله‌های فراورده‌های نفتی انجام شده و مدت‌ها بعد متوجه شده ایم! این مسائل به این دلیل پیش می‌آید که کنترل چندان درست و دقیقی روی این موضوعات نمی‌شود. ممکن است هر اتفاقی در این زمینه رخ دهد.

سوداکوهی با بیان اینکه باید کنترل‌ها بیشتر شود و آمار و ارقام به بهانه تنگنا‌های تحریمی از نظر افکار عمومی پنهان نشود، نسبت به شفاف سازی درخصوص این آمار برای کارشناسان و رسانه‌های فعال در حوزه انرژی تاکید کرد.

دست‌های پنهانی با نفوذ به ساختار اداری نفت کشور و ایجاد رانت، اهداف خود را پیش می‌برند
وی با اشاره به اظهارات مالک شریعتی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، در خصوص اینکه خود وزارت نفت نیز نمی‌داند این ۴ هزارتن نفت کجا می‌رود، گفت: اعتقادی به این موضوع ندارم که وزارت نفت از این موضوع بی اطلاع است. در آمار و ارقام عجیبی که از ماجرای قاچاق گازوئیل، بنزین و دیگر سوخت‌ها در برخی مناطق مانند سیستان بلوچستان ارائه شد، با هیچ عقلی، پذیرفتنی نیست که تعدادی محدودی از افراد این کار را می‌کنند. این حجم بالای قاچاق، روشن می‌کند دست‌های پنهانی با ایجاد رانت و نفوذ کردن به ساختار اداری نفت کشور، اهداف خود را پیش می‌برند!

این کارشناس نفت و گاز با بیان اینکه این مساله در حوزه گاز نیز می‌تواند شکل گرفته باشد، تاکید کرد: وزارت نفت نمی‌تواند ادعا کند که من از آن بی اطلاع هستم و نمی‌دانم گاز گم شده، از کجا سر در می‌آورد! اگر شما مسئول تامین حوزه‌های گازی و نفتی کشور هستید، باید نظام توزیع نیز در کنترل شما باشد. چطور ممکن است این حجم بالا از ثروت کشور مکررا، مفقود شود و ما عنوان از آن بی اطلاع باشیم!

برنامه هفتم توسعه هیچ توجهی به رفع بحران انرژی کشور نشده است!
اقتصاد ما، اقتصاد سوداگرمحور شده
سوادکوهی با بیان این انتقاد که علیرغم وجود چنین چالش‌های اساسی در ارتباط با حوزه‌های انرژی در کشور، هیچ برنامه‌ای برای رفع این بحران‌ها وجود ندارد و در برنامه هفتم نیز، این مساله مورد توجه قرارنگرفته است، اضافه کرد: نمی‌خواهم دیدگاه بدبینانه‌ای ارائه دهم، اما حقیقت این است که اقتصاد ما تبدیل به اقتصاد سوداگر محور شده است. این اقتصاد، باعث شده پدیده‌هایی مانند دلالی و واسطه گری بیشتر شکل بگیرند. این پدیده‌ها در ساختار حاکمیت و سیستم‌های اداری و دولتی نفوذ دارند و با پیشبرد منافع خود، از شکل دهی به روند‌های رانت زدا و شفافیت ساز، جلوگیری می‌کنند.

وی یادآورشد: ما در برنامه‌های اخیر توسعه‌ای در کشور نیز، جایگاه ویژه‌ای برای رفع این مساله نمی‌بینیم و یا اگر بندی هم گنجانده شود، همان روی کاغذ باقی می‌ماند. همچنان همان شکاف‌ها برای این سوء استفاده‌ها باز است و طبیعی است که با این وضعیت، همه آن فساد‌ها همچنان تداوم پیدا می‌کنند.

جناح‌ها و گروه‌هایی هستند که از این اوضاع سود می‌برند
اراده‌ای برای حل مشکل نیست و اطلاعاتی هم افشا نمی‌شود
سوادکوهی با تاکید بر اینکه اگر نگاه استراتژیک و نقشه راه برای حوزه انرژی داشتیم، در این موارد نیز دچار مشکلات این چنینی نمی‌شدیم، خاطرنشان کرد: باید تصمیم سازان و تصمیم گیران، یک بار برای همیشه، به شکل جدی این خلاء‌ها را پر کنند. این مساله همچنان می‌تواند در افکارعمومی، پرسش برانگیز باشد و از سوی دیگر، پیامد‌های ناگوار اجتماعی ایجاد کند.

وی با اشاره به اظهارات شریعتی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، درخصوص اینکه با تماس‌های برخی افراد، مصوبه بازگرداندن سوخت ال. ان. جی به سبد سوختی کشور از دستور کار صحن مجلس خارج شد، گفت: جناح‌ها و گروه‌هایی هستند که از این مساله سود می‌برند، و با نفوذ در دستگاه‌ها و نهاد‌های حاکمیتی، با قدرتی که دارند، در راستای منافع خود، از پیشبرد چنین طرح‌هایی جلوگیری می‌کنند. اما اگر اطلاعات و ارقام شفافی ارائه می‌شد، این خلاء‌ها بسیار زود خود را نشان می‌داد و این روند‌ها نمی‌توانست ادامه پیدا کند. اما از آنجا که علاقه و اراده‌ای برای رفع این مشکل وجود ندارد و یا اینکه ما تاکنون شاهد نبودیم. حرکت‌های محدودی که در دولت و یا مجلس انجام شده نیز از سوی افرادی بوده که دلسوزانه تلاش کردند، اما چندان موفق نبوده اند.

تصمیم نهاد‌های ناظر، ضمانت اجرایی ندارد و در حد شعار عمل می‌کنند
وقتی سازمان استاندارد اجازه نظارت کیفی ندارد، انتظار بنزین باکیفیت دارید؟!
این کارشناس نفت و گاز، با تاکید بر ضرورت ورود جدی وزارت نفت و نهاد‌های ناظر به این مساله، توضیح داد: نهاد‌های ناظر، یا وجود ندارند و یا به دلیل نداشتن نفوذ و قدرت خاصی، در حد شعار عمل می‌کنند و تصمیماتشان ضمانت اجرایی ندارد. همانطور که در حوزه کیفیت بنزین، چیزی به عنوان استاندارد ندیدیم! گفته می‌شود سازمان استاندارد اجازه چندانی برای نظارت بر حوزه کیفی و کمی بنزین تولیدی ندارد. وقتی به این سازمان اجازه نظارت داده نمی‌شود، هر فرآورده خارج از استانداردی ممکن است تولید و موجب آلایندگی‌های بیشتر شود.

سوادکوهی تاکید کرد: قوانین به خودی خود، نمی‌توانند برای ما، افق مناسبی ترسیم کنند. ما نیاز به نظارت و شفافیت داریم و در این شرایط تحریمی، عدم شفافیت، نیز به کشور ضربه‌های جدی می‌زند.

پالایشگاه‌های ما حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تن گاز مایع تولید می‌کنند
در همین رابطه، اما سید حمید حسینی - رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی، در رابطه با مساله گم شدن روزانه ۴ هزارتن گاز مایع گفت: ما یکی از تولیدکنندگان گاز مایع، یعنی ال. پی. جی در منطقه هستیم، پالایشگاه‌های ما حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تن این گاز را تولید می‌کنند. بعضی از واحد‌های پتروشیمی ما هم، مانند پتروشیمی «بندر امام» و «پارس» و «بیدبلند»، تولید کننده گاز مایع هستند. بزرگترین تولید کننده گاز مایع ما، شرکت ملی گاز و پالایشگاه‌های گاز عسلویه هستند.

وی با بیان اینکه مصرف داخلی کشور حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تن است، یادآورشد: توان تولید کشور، بسته به اینکه پالایشگاه‌ها تا چه میزان با ظرفیت کامل کار کنند، حدود ۱۲ تا ۱۴ میلیون تن، تخمین زده می‌شود، و بقیه این گاز باید صادر شود.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی اضافه کرد: آمار هفت ماهه گذشته، نشان می‌دهند که ما حدود ۷ میلیون تن صادرات انجام داده ایم، تا پایان سال احتمالا صادرات ما به بیش از ۱۰ میلیون تن برسد. با توجه به مصرف داخل، بعید به نظر می‌رسد گازی باقی بماند که بخواهد در راه‌های دیگر توزیع شود و یا به هدر رود.

گم شدن روزانه ۴ هزارتن گاز، مساله آشکار و مشخصی نیست!
وی ادامه داد: پالایشگاه‌ها، عمده تولید خود را به مصرف داخلی اختصاص می‌دهند و بخشی از آن نیز از مرز‌های زمینی به افغانستان و عمدتا پاکستان صادر می‌شود. پتروشیمی‌ها، عده تولید خود را از طریق هلدینگ خلیج فارس صادر می‌کنند که کشتی و امکانات دارند و کیفیت گاز خوبی هم دارند. شرکت ملی گاز نیز تا آنجا که بتواند برای افزایش صادرات گاز تلاش می‌کند و موفقیت‌هایی نیز داشته است. در این میان، اینکه مطرح می‌شود روزانه ۴ هزارتن گاز گم می‌شود، مساله آشکار و مشخصی نیست.

حسینی توضیح داد: در زمستان، که پالایشگاه‌های گازی، با ظرفیت کامل کار می‌کنند، تولید گاز مایع زیادی انجام می‌شود. مخازن گاز مایع هم محدودیت دارند. اگر به هر دلیلی، بازار صادراتی متقاضی نباشد و یا کشتی کفایت نکند، از آنجا که نمی‌توانند تولید گاز را متوقف کنند، ناچارا بخشی از گاز مایع ذخیره شده را در خط لوله رها می‌کنند و یا گاز مایع تولید نمی‌کنند و پروپان و بوتان هم همراه گاز متان در خط لوله سراسری گاز شهری ارسال می‌کنند تا مورد مصرف مردم قرار گیرد که البته این کار، کیفیت گاز را بالا می‌برد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی، با بیان اینکه وقتی این گاز مایع را می‌توانیم بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ دلار بفروشیم، رها کردن آن در خط لوله سراسری و فروشش مانند گاز شهری، مقرون به صرفه نیست، گفت: برخی از نماینده‌های مجلس، این ایده را دارند که ما اتوپارک ایجاد کنیم و همانطور که گاز شهری را در حدود ۲۵ میلیون تن، با عنوان سی. ان. جی به خودرو‌ها می‌دهیم که همین به مصرف بنزین کشور کمک زیادی کرده است، گاز مایع هم در خدمت خودرو‌ها قرار گیرد.

شرکت نفت با توزیع گاز مایع برای خودرو‌ها موافق نیست
وی ادامه داد: شرکت نفت و شرکت پخش و پالایش، به دلایل کارشناسی با این موضوع موافق نیستند و این مباحثی که مطرح می‌شود بیشتر ناشی از دعوا‌ها بر سر توزیع گاز مایع و اختصاص منابعی که از صادرات گاز مایع تامین می‌شود است که اکنون عمدتا در اختیار خود شرکت گاز و نفت قرار می‌گیرد و برای توسعه و تعمیرات زیرساخت‌ها مصرف می‌شود. همانطور که امسال هم نمایندگاه مجلس، ۲۰ درصد نفت صادراتی را به شرکت نفت و گاز اختصاص دادند.

حسینی تاکید کرد: شرکت نفت باید صراحتا عنوان کند که چه میزان گاز تولید می‌کند. پالایشگاه‌ها نیز باید عنوان کنند در عسلویه، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها چه میزان تولید و صادرات انجام می‌شود تا بتوان در این باره قضاوت کرد. اما تاکنون بنابر اطلاعاتی که به دست ما رسیده است، گم شدن ۴ هزارتن گاز مایع را نشان نمی‌دهد. اگر روزانه ۴ هزار تن گاز گم شود، سالانه حدود ۱.۵ میلیون تن باید ما گاز گم شده داشته باشیم. در حالی که قبلا پیش آمده است که تا ۳ میلیون تن نیز در خط لوله سراسری گاز مایع زده شود. ضمن اینکه قطعا ما در شبکه، در جریان توزیع، تخلیه و کپسول کردن هدررفت نیز داریم که باید شرکت نفت آن‌ها را گزارش دهد.