صبح تراژیکی که ایرانی‌ها هرگز فراموش نمی‌کنند

پنج دی ۱۳۸۲، زلزله‌ای به بزرگای ۶.۶ در مقیاس ریشتر شهر بم در استان کرمان را لرزاند. زلزله صبحگاهی که هزاران نفر را به کام مرگ کشاند، درباره تلفات این زلزله حرف و حدیث زیاد است، حتی آمار ۵۰ هزار فوتی هم شنیده شد تا بم و زلزله آن تبدیل به یک تراژدی شود.

با این وجود سال‌ها بعد رئیس سازمان مدیریت بحران کشور آماری جدید از تلفات این زلزله اعلام کرد، اسماعیل نجار در سال ۱۳۹۹ با اشاره به مشکلات آمار در بروز حوادث گفت: «یکی از مشکلات در این زلزله (بم) همین بحث آمار بود. از ۲۰ هزار تا ۴۵ هزار کشته به عنوان جانباخته این زلزله اعلام شد در حالیکه جانباختگان زمین لرزه بم حدود ۳۴ هزار نفر بودند و بیش از ۲۰۰ هزار نفر نیز مجروح شدند.»

تصویر بالا یکی از تلخ‌ترین تصاویری است که بعد از وقوع زلزله در بم ثبت شد، اما مانند هر زلزله یا حوادث طبیعی دیگر که بعد از وقوع علل آن بررسی می‌شود عوامل تلفات بالای زلزله در بم هم بررسی شد، در آن سال‌ها خیلی‌ها ایمن نبودن خانه‌های شهر بم را از دلایل اصلی افزایش مرگ‌ومیر این زلزله عنوان کردند، دلیلی که کاملاً درست است، در بسیاری از شهر‌ها و کشور‌های جهان زلزله‌های مشابهی با همین قدرت رخ می‌دهد، اما تلفات این چنینی هم ندارد، سوگ تلفاتی که زلزله بم در دل کویر رقم زد برای همیشه در سینه ایرانیان باقی خواهد ماند، درحالی‌که اگر این زلزله فقط چند کیلومتر جابه‌جا می‌شد به احتمال زیاد چنین فاجعه انسانی رخ نمی‌داد، آن هم اگر بدانیم تنها نقطه مهم جمعیتی در فاصله ۵۰۰ کیلومتری بین بندرعباس و کرمان همین شهر بم است، این‌که در چنین وسعتی زلزله همان‌جایی بیاید که نباید کمی دور از اقبال است.

قبل‌تر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله، در بخشی از گفت‌وگوی خود با خبرآنلاین به نقش جمعیت در شناسایی و اعلام وقوع زلزله پرداخت و با گریز به زلزله بم گفت: «در فاصله ۵۰۰ کیلومتری بین بندرعباس و کرمان، یک نقطه مهم جمعیتی وجود دارد که آن هم «بم» است. در ۵ دی ماه ۱۳۸۲ که امثال بیستمین سالگرد آن واقعه است، زلزله در همان نقطه رخ داد. از ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، یک سوم از بین رفتند. اگر فرض کنید آن زلزله ۲۰ کیلومتر آن طرف‌تر اتفاق افتاده بود، شاید ۱۰۰ نفر هم کشته نمی‌شدند.»

با این وجود توسل به بخت و اقبال و این‌که اگر زلزله اینجا آمده بود یا نیامده بود روش مناسبی برای مقابله با این بلای طبیعی نیست.