آیا واقعا ابرهای باران‌زا آسمان ایران را دور می‌زنند؟

داریوش گلعلیزاده امروز در حاشیه نخستین سمینار علمی نقش مداخلات منطقه‌ای احتمالی در تغییرات بارندگی کشور که با حضور دستگاه‌های مسئول در پژوهشکده محیط زیست و تغییر اقلیم برگزار شد، اظهار کرد: در این جلسه واکاوی استفاده از فناوری‌های نوین و باروری ابرها برای باران‌زایی انجام شد علاوه بر آن وضعیت موجود را آسیب‌شناسی کردیم و به دلیل اینکه هماهنگی در گذشته میان دستگاه‌ها وجود نداشت، موجب شد جامعه دچار تشویش شود و اطلاعات درستی به آن تزریق نشود.

وی ادامه داد: هدف از برگزاری این کارگروه این بود که برای تصمیم‌گیری‌های مهم به جمع‌بندی مناسبی برسیم و در نهایت پس از جمع‌بندی کلیه پروژه‌هایی که در این زمینه انجام خواهند شد یک معیار مشخص برای سنجش داده‌ها و ارزیابی نتایج داشته باشیم. بر اساس جمع‌بندی‌های این نشست تصمیم گرفته شد از کمک کارشناسان و متخصصان از تمام علوم استفاده شود و تبادل اطلاعات صورت گیرد.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره اینکه آیا تغییر مسیر ابرهای باران در کشور صحت دارد یا خیر؟ تاکید کرد: قطعاً یکی از پیامدهای اصلی تغییر اقلیم کم‌بارشی رخ داده در کشور است اما قضیه تغییر اقلیم نادیده گرفته می‌شود  تا اینکه مسائلی همچون تغییر مسیر ابرهای باران زا مورد توجه قرار می‌گیرد. اطلاعات امروز نشان دهنده این است که کم‌بارشی‌ها و سیر نزولی بارندگی‌ها در تمام کشورهای همسایه نیز وجود دارند اما نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد که اگر به نتیجه برسیم فناوری‌ها در کشور به کاهش تبعات تغییرات اقلیمی کمک می‌کند، از این فناوری‌ها استفاده می‌شود.

وی افزود: در گذشته نیز تجربیاتی وجود داشته ولی به دلیل اینکه ما معیارهای مشخصی برای ارزیابی نداشتیم نتوانستیم به‌درستی از این طرح‌ها و تجربیات استفاده کنیم و به نتایج مثبتی دست یابیم. به طور مثال وزارت نیرو مسئولیت استفاده از این فناوری‌ها را بر عهده دارد ولی باید از تمام ظرفیت‌های دستگاه‌های اجرایی استفاده شود تا ما بتوانیم به صورت هدفمند از این طرح‌ها بهره ببریم.

گلعلیزاده ادامه داد: توجیه اقتصادی اجرای این طرح‌ها نیز بسیار مهم است که آن چیزی که برای آن هزینه می‌شود چقدر برای کشور دستاورد دارد و همچنین ابعاد اجرای پروژه نیز بسیار مهم است. اما نکته مهم این است که جلسه امروز هنوز به جمع‌بندی مناسبی نرسیده است که آیا در زمینه کم‌بارشی‌ها دستکاری در سیستم‌های بارشی صورت گرفته است یا خیر؟

وی افزود: اگر قرار است که اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری‌های کلان کشور جمع آوری کنیم نیاز به دقت و جلسات بیشتری است. باید جلسات کارشناسی زیادی برگزار شود تا تصمیمات مناسبی برای رفع مشکلات اتخاذ شود اما اگر قرار باشد که با یک جلسه برای موضوع به این مهمی به نتیجه برسیم قطعاً با احتمال اشتباه بیشتری همراه خواهد بود و در این صورت آسیب‌ها و تهدیدهای بیشتری نسبت به زمانی که وقت بیشتری صرف شود، وجود خواهد داشت.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه گزارش‌های ارائه شده در این جلسه نشانگر تاثیر تغییرات اقلیمی بر شرایط بارندگی‌ها است، گفت: دانش تا زمانی که در خدمت مردم و در جهت ارتقای زندگی بشر باشد، ارزشمند است اما باید وقتی نسبت به آن شناخت کافی نداریم با احتیاط کامل گام برداریم تا خسارتی به محیط زیست کشور وارد نشود.

وی تاکید کرد: در بسیاری از نقاط جهان مسئله تغییر اقلیم هنوز ناشناخته است. در تمام مسائل علمی موافقان و مخالفانی وجود دارد که باید بررسی‌های دقیقی انجام شود که در این راستا میزان بارش ۳۰ ساله کشورهای همسایه نیز بررسی شد. آمار نشانگر این است که آنها نیز با پدیده کم‌بارشی مواجه هستند.

گلعلیزاده در پاسخ به پرسشی مبنی بر این که با وجود مطرح بودن موضوع درگیر بودن کل خاورمیانه به کم بارشی، ایران نسبت به سایر مناطق به میزان بیشتری با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند، افزود: متغیرهای بسیار متفاوت و زیادی در میزان بارش‌ها تاثیرگذار هستند و صرفاً این موضوع که ابرهای باران‌زایی وارد کشور شده‌اند یا خیر مطرح نیست. کشور ما جزو هفت کشور آسیب پذیر از تغییرات اقلیمی است. امسال چهارمین سالی است که وارد خشکسالی شده‌ایم بنابراین باید بررسی‌های دقیقی انجام شود تا بتوانیم به نتایج آن‌ها اتکا کنیم.

وی ادامه داد: بزرگترین مشکل در کشور ما مسئله مدیریت منابع آبی است چراکه هنوز هم در زمینه‌های مختلف کشاورزی، ساختمان‌سازی و آبیاری فضای سبز استفاده بی‌رویه از آب به‌ویژه آب شرب مشاهده می‌شود و این بدان معناست که ما هنوز باور نکرده‌ایم که پدیده تلخی به نام تغییر اقلیم وجود دارد.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست افزود: تغییر اقلیم بزرگترین چالش جهان و کشور ما است. آلودگی هوا چالش نیست چرا که قابل حل است اما تغییر اقلیم یک ابر چالش محسوب می‌شود. برای اینکه از تغییرات اقلیمی آسیب کمتری ببینیم، در برنامه هفتم توسعه بندی با عنوان برنامه مدیریت تغییرات اقلیمی در راستای اجرای بند ۷ سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در خصوص محیط زیست ابلاغ شد،تدوین شده است‌.

وی ادامه داد: در این بند ذکر شده است که با ایجاد سازگاری، کاهش آسیب پذیری، توسعه اقتصاد سبز و اقتصاد کم کربن در مسیر مقاومت و سازگاری با تغییرات اقلیمی قرار گیریم در غیر این صورت آسیب‌های محیط زیستی بیشتری را متحمل خواهیم شد.

به گفته گلعلیزاده میان تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا یک ارتباط دوسویه وجود دارد به این صورت که آلودگی هوا می‌تواند منجر به افزایش گازهای گلخانه‌ای در سطح کلان شود یا در نیمه اول سال بیشتر اوقات درگیر مسئله گرد و غبار هستیم و برخی استان‌ها کاملاً با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. درست است که با آلودگی هوا جزیره حرارتی تشکیل می‌شود اما نمی‌توانیم بگوییم آلودگی هوا منجر به کم‌بارشی می‌شود.

وی افزود: اگر وزارت نیرو و جهاد کشاورزی به دنبال استفاده از فناوری‌های نوین همچون بارورسازی ابرها برای ایجاد بارندگی باشد و همچنین ما معیارهای سنجش مناسبی داشته باشیم می‌توانیم در این زمینه تصمیمگیری‌های مناسبی داشته باشیم که آیا بارش‌های رخ داده نتیجه استفاده از این فناوری‌ها بوده یا به صورت طبیعی رخ داده است. باید تمام متغیرها را در کنار هم قرار داده و سپس نتیجه‌گیری کنیم تا با مخاطرات جدی‌تر و غیرقابل جبرانی مواجه نشویم.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: اگر ما مدیریت منابع آبی داشتیم شاید هرگز دریاچه ارومیه خشک نمی‌شد. افزایش تعداد چاه‌ها موجب خشک شدن سفره آب‌های زیرزمینی شد و حتی اگر بارشی رخ بدهد نیز نمی‌تواند سفره آب‌های زیرزمینی را پر کند بنابراین باید از ابتدا مدیریت منابع آبی به خوبی انجام می‌شد.

وی افزود: باید اولویت بندی می‌کردیم که آیا کشاورزی برای ما اهمیت داشت یا خشک نشدن دریاچه و تبعاتی که برای تمدن آن منطقه دارد؟ شرایط اقلیمی، بسیاری از مشاغل و معیشت‌ها در آن منطقه به خطر افتادند تا باغ سیبی در آن منطقه ایجاد شود که محصولی پر آب‌بر است.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: به طور کلی به دلیل اینکه وضعیت آب‌های قابل استحصال ایران نسبت به سایر مناطق خاورمیانه همچون کشور ترکیه در شرایط نامناسبی قرار دارد این خشکسالی و کم بارشی آسیب بیشتری را به منطقه ما وارد کرد.

گلعلیزاده در پایان گفت: در خصوص کم بارشی کشور ما شکی در این مسئله نیست که تغییرات اقلیمی تاثیرگذار هستند اما هنوز درباره این مسئله که آیا فناوری‌های نوظهور در این زمینه نقشی دارند یا نه به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم و مستندات مناسبی در این خصوص ارائه نشده است و باید جلسات کارشناسی برگزار و موضوعات بررسی شود.