برگها و دانههای این گیاه در طب سنتی چین در قالب دارو استفاده میشود، اما امروزه توجه بیشتری به عصاره گیری از برگهای آن شده است.
دکتر رکسانا دانیالی - کهن دار که با نام علمی جینکو بیلوبا شناخته میشود، درختی بزرگ و بومی چین است که به واسطه قدمت چندین هزار ساله خود نوعی فسیل زنده به شمار میرود. این گیاه سالیان سال است که برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار میگیرد و حاوی ویژگیهای دارویی ارزشمندی است. گفتنی است که جینکو بیلوبا تنها عضو باقی مانده از یک رده گیاهان باستانی است و از این رو عنوان فسیل زنده کاملا مناسب آن خواهد بود.
هرچند به طور معمول از برگها و دانههای این گیاه در طب سنتی چین در قالب دارو استفاده میشود، اما امروزه توجه بیشتری به عصاره گیری از برگهای آن شده است.
بدین ترتیب مشاهده مکملهای مختلف که هر یک حاوی میزان متفاوتی از عصاره جینکو بیلوبا هستند دور از انتظار نخواهد بود. این دسته از مکملها بیشتر با بهبود عملکرد مغز و گردش خون در بدن ارتباط دارند.
در طب سنتی چین بیش از ۱۰۰۰ سال است که بذرها و برگهای این گیاه به عنوان قابض اندام ریه، درمان سرفه و آسم، تب بر، آنتی بیوتیک، تصفیه کننده خون، درمان زخم، تقویت گردش خون، بازکنندگی عروق، درمان آلزایمر، افسردگی، اضطراب، نارسایی جنسی، در معده، پارکینسون و سرگیجه مزمن مصرف میشوند.
در ادامه به برخی از مهمترین فواید درمانی گیاه مجعزه آمیز جینکو بیلوبا با ذکر جزئیات مربوطه اشاره خواهیم کرد. لازم به ذکر است که تمامی نکات زیر با استناد به مطالعهای که از طریق مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا قابل دسترسی است، به دست آمده اند:
آنتی اکسیدان قوی
محتوای آنتی اکسیدانی جینکو ممکن است دلیل بسیاری از ادعاهای مطرح شده در خصوص این گیاه در حیطه سلامتی باشد. جینکو بیلوبا حاوی مقادیر بالایی از فلاونوئیدها و ترپنوئیدها است که به واسطه اثرات آنتی اکسیدانی بسیار قوی شناخته میشوند. رادیکالهای آزاد ذراتی شدیدا واکنش پذیر هستند که حین عملکردهای متابولیکی طبیعی بدن مانند تبدیل غذا به انرژی و یا سم زدایی تولید میشوند. حال آنتی اکسیدانها با اثرات مخرب رادیکالهای آزاد مبارزه کرده و میتوانند آنها را خنثی کنند. در مجموع رادیکالهای آزاد قادر هستند خود را به بافتهای سالم برسانند و در تسریع روند پیری و توسعه بیماریهای مختلف نقش بالقوه ایفا کنند.
تحقیقات صورت گرفته در مورد اثرات آنتی اکسیدانی جینکو بیلوبا امیدوار کننده بوده است و در آینده نیز میتوان به یافتههای کاملتر و مهمتری منتهی شود. با این حال همچنان مشخص نیست که این گیاه دقیقا چگونه عمل میکند و تا چه حد میتواند در درمان بیماریهای خاص موثر باشد.
مبارزه با التهاب
التهاب بخشی از پاسخ طبیعی بدن به آسیب یا حمله به بافتهای خودی توسط مادهای خارجی است. طی پاسخ التهابی، اجزای مختلف سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با مهاجم خارجی یا بهبود ناحیه متضرر وارد عمل میشوند. اما در برخی از بیماریهای مزمن حتی در صورت عدم وجود عامل آسیب زا، پاسخ التهابی تحریک شده و با گذشت زمان باعث آسیب دائمی به بافتها و همینطور محتوای ژنتیکی خواهد شد. سالها تحقیقات روی حیوانات آزمایشگاهی نشان میدهد که عصاره جینکو بیلوبا میتواند مارکرهای التهابی را در سلولهای حیوانی و انسانی در اثر انواع بیماریها کاهش دهد. تعدادی از وضعیتهای پزشکی به اثبات رسیده در این زمینه به صورت زیر دسته بندی میشوند:
آرتروز
بیماری روده تحریک پذیر (IBD)
سرطان
- امراض قلبی عروقی
- سکته
با وجود یافتههای منطقی و قانع کننده، همچنان لزوم اجرای مطالعات انسانی بیشتر در این خصوص به منظور ارائه نتایج استوار و قطعی احساس میشود.
بهبود گردش خون و سلامت قلب
در طب سنتی چین از دانههای جینکو برای باز کردن کانالهای انرژی به سوی سیستم ارگانهای مختلف بدن از جمله کلیه ها، کبد، مغز و ریهها استفاده میشود. بدین ترتیب توانایی نسبی جینکو بیلوبا در افزایش جریان خون قسمتهای متفاوت بدن ممکن است منشا بسیاری از مزایای احتمالی آن باشد.
در پژوهشی که به وسیله انتشارات سیج به چاپ رسیده به این نکته اشاره شده است. در این مطالعه از افراد مبتلا به بیماریهای قلبی عروقی دعوت به عمل آمد و از آنها خواسته شد که به مصرف مکملهای دارویی حاوی جینکو بیلوبا بپردازند. در اکثر شرکت کنندگان افزایش فوری جریان خون در چندین ناحیه از بدن نشان داده شد. این امر به بالا رفتن ۱۲ درصدی میزان نیتریک اکسید در گردش خون، ترکیبی که مسئول گشاد شدن رگهای خونی است نسبت داده شد.
تحقیقات دیگر همچنین به اثرات محافظتی جینکو بر سلامت قلب، سلامت مغز و پیشگیری از سکتههای مغزی اشاره دارد. توضیحات متعددی برای این موضوع وجود دارد که یکی از مهمترین آنها حضور ترکیبات ضد التهابی در گیاه مذکور است.
کاهش علائم اختلالات روانپزشکی و زوال عقل
جینکو بیلوبا بارها و بارها در راستای اثرگذاری بر کاهش اضطراب، استرس، علائم مرتبط با بیماری آلزایمر و افت عملکرد شناختی مرتبط با پیری مورد ارزیابی قرار گرفته است. به طور کلی نتایج تحقیقات در این زمینه متناقض است. برای مثال در یک سری از پژوهشها کاهش قابل توجه افت شناختی در افراد مبتلا به زوال عقل با استفاده از جینکو به اثبات رسیده است. این در حالی است که برخی از مطالعات دیگر قادر به تایید چنین یافتههایی نبوده اند.
مطالعهای مروری حاصل از بررسی ۲۱ پژوهش مستقل نشان داده که عصاره جینکو بیلوبا در صورت مصرف همزمان با داروهای اختصاصی بیماری، قادر به بهبود قابلیتهای عملکردی در مبتلایان به آلزایمر طی مراحل اولیه بوده است. همچنین میخوانیم که استفاده از مکملهای حاوی جینکو به مدت ۲۲ الی ۲۴ هفته، سبب کاهش چشمگیر نشانههای مربوط به زوال عقل میشود. دانشمندان معتقد هستند که این دسته از تاثیرات با افزایش جریان خون ورودی به مغز در ارتباط خواهند بود.
تعدادی دیگر از خصوصیات ارزشمند گیاه باستانی جینکو بیلوبا به شرح زیر هستند:
بهبود عملکرد مغز و سلامت کلی بدن
- کاهش احساس خشم و اضطراب
- تقویت عملکرد چشم و ارتقا سطح سلامت آن
- درمان میگرن و سردرد
- درمان علائم فیزیکی و روحی PMS یا سندرم پیش از قاعدگی
عوارض
- تهوع
- اسهال
- گیجی
- سردرد
- درد شکم
- راش پوستی و واکنشهای آلرژیک
تداخلات دارویی مهم
- رقیق کنندههای خون مانند وارفارین و آسپرین
- داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین و سرترالین
مسکنهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و استامینوفن