در حالی که ۲۵ گروه مختلف از مارمولکها بدون دست و پا هستند، هیچ نوع خزنده دیگری به سطح تنوعی که در میان مارها دیده میشود، نرسیده است.
پاسکال تیتل، ماکرواکولوژیست تکاملی دانشگاه استونی بروک و همکارانش ژنتیک و رژیم غذایی بیش از ۶۰هزار نمونه مار و مارمولک را از موزههای سراسر جهان بررسی کردند تا ببینند چه چیزی باعث موفقیت یک شکل رشتهای از زندگی فلسدار شده است.
دانیل رابوسکی، زیستشناس تکاملی دانشگاه میشیگان توضیح میدهد: «ما دریافتیم که مارها از جهات مهمی سریعتر از مارمولکها تکامل مییابند و این سرعت تکامل به آنها اجازه داده است از فرصتهای جدیدی استفاده کنند که سایر مارمولکها نتوانستند استفاده کنند. به نظر میرسد مارها به یک جعبه جادویی تکاملی رسیدهاند این یعنی نبض سریع نوآوریهای بیولوژیکی موفق که به آنها اجازه میدهد در تنوعهای فراوان رشد کنند.
محققان اذعان میکنند که احتمالا عوامل محرک زیادی وجود داشته است، اما تغییر در نحوه تغذیه مارها آنها را از سایر خزندگان جدا میکند. این شامل جمجمههای انعطافپذیر است که به آنها اجازه میدهد حیواناتی که بهطور قابلتوجهی بزرگتر از سرشان هستند، ببلعند و البته مجهز به یک سیستم تشخیص شیمیایی بسیار پیچیده برای یافتن و ردیابی این طعمهها هستند. رابوسکی میگوید: «اگر حیوانی وجود داشته باشد که بتوان آن را خورد، احتمالا برخی از مارها در جایی توانایی خوردن آن را پیدا کردهاند.
تجزیه و تحلیل ژنتیکی این تیم، شامل ۱۰۱۸ گونه مار و مارمولک، نشان داد که مارها تا سه برابر سریعتر از مارمولکها تکامل مییابند؛ بنابراین مارها نه تنها ابزارهای بیولوژیکی برای زنده ماندن، بلکه ظرفیت ژنتیکی برای تطبیق سریع با محیطهای در حال تغییر اطراف خود و استفاده از سولههای خالی را داشتند.
از مارهای پرنده گرفته تا قورباغه خواران، مارها اکنون همه قارهها را به جز قطب جنوب در نوردیده اند. علیرغم طرح بدنی بسیار سادهشان، مارها هنوز هم میتوانند ویژگیها و ظاهر خیرهکنندهای داشته باشند. الکساندر پیرون، فیلوژنتیک از دانشگاه جورج واشنگتن، توضیح میدهد: «یک جنبه برجسته مارها از نظر زیست محیطی تنوع آنهاست: نقب زدن در زیر زمین، زندگی در آب شیرین، اقیانوس و تقریبا هر زیستگاه قابل تصور در خشکی.»