آمار عجیب از ورود مهاجران افغانستانی به ایران

میزگرد تخصصی جمعیت با حضور شهلا کاظمی‌پور؛ عضو هیئت عملی دانشگاه تهران، حسین محمودیان؛ رییس گروه جمعیت شناسی دانشگاه تهران و عضو هیئت مدیره انجمن جمعیت شناسی ایران و دکتر علیرضا ساجدی؛ مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور در مرکز رصد جمعیت کشور برگزار شد.

در ابتدای این میزگرد شهلا کاظمی‌پور؛ عضو هیئت عملی دانشگاه تهران با اشاره به راه‌اندازی مرکز رصد جمعیت کشور سازمان ثبت احوال، اظهارکرد: در این مرکز از توان شرکت‌های دانش بنیان و کارشناسان استفاده شده و این مرکز، مرکزی برای هم‌اندیشی نخبگانی در خصوص مسائل جمعیتی و برنامه ریزی شواهد مبنا محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه این مرکز علاوه بر رشد دانش عمومی در این حوزه، به تصمیم گیران و تصمیم سازان ملی نیز با توجه به اطلاعات دقیق از روند تحولات در حال رخ داد جمعیت کشور کمک می‌نماید، گفت: به طور کلی سازمان ثبت احوال با استفاده از ظرفیت‌های پایگاه اطلاعات جمعیت کشور که در اجرای برنامه اول توسعه ایجاد گردیده، اقدام به تاسیس مرکز رصد جمعیت کشور نموده است که این امر قابل تقدیر و بهره‌برداری برای تمام دستگاه‌ها است.

کاظمی‌پور در تعریفی از مهاجرت گفت: ترک محل سکونت با قصد محل دیگر و تغییر محل جغرافیایی از روستا به روستا، شهر به روستا مهاجرت نام دارد که این مهاجرت می‌تواند دائم یا موقت باشد.

وی بیان کرد: در جمعیت‌شناسی سه متغیر می‌تواند رشد جمعیت را تحت تأثیر قرار دهد. متغیر اول، یعنی ولادت دارای اثر مثبت بر رشد جمعیت است. متغیر دوم، یعنی مرگ و میر، با اثر منفی خود، باعث کاهش رشد جمعیت می‌شود. متغیر سوم، مهاجرت است که در شرایط مهاجرپذیری موجب افزایش جمعیت و در شرایط مهاجرفرستی موجب کاهش جمعیت می‌شود.

تولید آمار دقیق و به روز در مرکز رصد جمعیت کشور
همچنین در ادامه جلسه دکتر محمودیان؛ عضو هیئت مدیره انجمن جمعیت شناسی ایران، با اشاره به راه‌اندازی مرکز رصد جمعیت کشور سازمان ثبت احوال، گفت: مرکز رصد جمعیت کشور می‌تواند آمار‌های به روز و دقیق را تولید و پس از بررسی در اختیار عموم مردم نیز قرار دهند.

وی بیان کرد: در مرکز رصد جمعیت، اطلاعات جمعیتی و هویتی وجود دارد که هم اینک تحت عنوان داشبورد‌های جمعیتی فعال است درواقع هم در سطح کلان مرکز سازمان و هم در استان‌های گوناگون، شاخص‌های مختلف جمعیت احصا شده و در پایگاه اطلاعات جمعیتی در این داشبورد‌ها قابل دسترسی است که این امر برای اولین بار رخ داده است.

محمودیان در ادامه با اشاره به موضوع میزگرد مبنی بر مهاجرت این امر را یکی از ابعاد تأثیرگذار بر جمعیت دانست و گفت: هرچند تولد و مرگ و میر نیز بر تغییرات جمعیتی مؤثرند.

عضو هیئت مدیره انجمن جمعیت‌شناسی ایران بیان کرد: در حال حاضر رشد جمعیت در کشور‌های اروپایی، تابع مهاجرت است. ما در ایران هم شاهد پدیده مهاجرت هستیم و تعداد مهاجران افغانستانی وارد شده گاهی از تعداد افرادی که از ایران خارج می‌شوند بیشتر است که این می‌تواند بر جمعیت کشور تأثیر بگذارد.

وی ادامه داد: در استان‌های مرکزی ایران نظیر سمنان و تهران بیشتر شاهد مهاجر‌پذیری هستم و در استان‌های مرزی و دورتر از مرکز هم بیشتر شاهد مهاجر فرستی هستیم. در استان‌های مرکز کشور به دلیل برخورداری از امکانات بیشتر اقتصادی شاهد رشد بیشتر جمعیت هم هستیم و عمدتا در این زمینه عامل مؤثر سطح توسعه است.

محمودیان در ادامه درخصوص جابه‌جایی­‌های داخلی در ایران گفت: این میزان خیلی زیاد نیست و تحرکات داخلی جمعیت بالا نیست. وی تاکید کرد: این میزان بستگی به سطح توسعه اقتصادی شهر‌ها و روستا‌ها دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ توسعه اقتصادی شهر‌ها بیشتر و بالا بوده به همین سبب شاهد رشد جابه‌جایی و تحرکات جمعیتی در کشور بوده‌ایم.

وی با تاکید بر این‌که دراساس آمار‌ها به طور کلی و آمار‌های جمعیتی به‌طور خاص بهتر است ثبتی‌مبنا باشد، گفت: سرشماری در سال ۱۴۰۵ باید ثبتی‌مبنا باشد. در حال حاضر کشور‌های اروپایی به تولید آمار‌های ثبتی‌مبنا رفته‌اند. اما در ایران هنوز تولید آمار‌ها هم‌زمان، به صورت ثبتی‌مبنا و خود اظهاری است که بهتر است جهت‌گیری آماری کشور به سمت ثبت محوری باشد تا بازه به‌روز شدن آمار‌ها کاهش و اعتمادپذیری آمار‌ها افزایش یابد.

ثبت ۸۵۰ هزار مهاجرت داخلی در سال ۱۴۰۱
همچنین در ادامه دکتر علیرضا ساجدی؛ مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال با اشاره به وظیفه سازمان ثبت احوال کشور در خصوص راه‌اندازی مرکز رصد جمعیت کشور سازمان ثبت احوال، گفت: مرکز رصد جمعیت کشور وضعیت فعلی و روند گذشته تاکنون جمعیت را شناسایی کرده و ارائه می‌دهد و در ادامه تغییرات جمعیتی را رصد می‌کند و در اختیار عموم دستگاه‌ها و مراکز تخصصی قرار دهد.

وی در خصوص تولید آمار‌های ملی مهاجرت مطابق ماده (۶۳) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، گفت: تولید آمار مهاجرت داخلی که دارای پیچیدگی‌های بسیار است با استفاده از ظرفیت‌های داخلی و سامانه تغییر نشانی سازمان ثبت احوال کشور به انجام رسیده است. بر این اساس، آمار‌های مهاجرت داخلی پس از تلاش فراوان برای اولین بار در کشور به شیوه ثبتی مبنا توسط مرکز رصد جمعیت کشور در سازمان ثبت احوال تولید شده است.

مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور ادامه داد: اجرای قوانین و مقررات در خصوص پیوند بین کدپستی و شماره ملی کمک شایانی در تولید آمار مهاجرت داخلی خواهد کرد. از جمله این قوانین می‌توان علاوه بر تصویب قانون الزام اختصاص شماره ملی و کدپستی در سال ۱۳۷۶، به مصوبه پنجم یازدهمین جلسه شواری اجرایی فناوری اطلاعات در سال ۱۳۷۹ اشاره نمود که در آن ارائه هر گونه خدمت به مردم باید بر اساس آخرین نشانی ثبت شده افراد در ثبت احوال باشد. همچنین بند (۲) جزء (ک) تبصره (۱۰) قانون بودجه سال ۱۴۰۲ بر لزوم ثبت تغییر نشانی در پایگاه نشانی ثبت احوال و استناد به آن تاکید کرده است.

ساجدی بیان کرد: قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت نیز برای اولین بار تولید آمار‌های مهاجرت کشور با به دولت (سازمان ثبت احوال) تکلیف کرده است. براساس این ماده سازمان ثبت احوال مکلف است نسبت به تولید و انتشار آمار‌های مهاجرت بر پایه داده‌های مکانی پایگاه اطلاعات جمعیت به صورت سالانه اقدام نماید.

وی با تکیه بر آمار و اطلاعات ثبت شده در سازمان ثبت احوال کشور در خصوص مهاجرت‌های داخلی در سال ۱۴۰۱ گفت: در این مدت ۳۵ درصد مهاجرت‌های داخلی، درون استانی و ۶۵ درصد آن‌ها برون استانی بوده است.

ساجدی گفت: برمبنای شواهد مشاهده شده در آمار‌های ثبتی‌مبنای مهاجرت در سال ۱۴۰۱، همان‌گونه که آقای دکتر محمودیان اشاره فرمودند، استان‌های نوار میانی کشور مهاجرپذیر و استان‌های مرزی مهاجرت‌فرست هستند.

وی تأکید کرد: حدود ۵۰۰ هزار جابجایی در بین استان‌ها به ثبت رسیده است. علاوه بر آن، حدود ۳۵۰ هزار جابجایی هم در درون استان‌ها ثبت شده است. وی تأکید کرد در سال ۱۴۰۱، در استان تهران، حدود ۴۹ هزار جابجایی درون استانی به ثبت رسید است.

ساجدی ادامه داد: تقریبا حدود ۷ سال بود که در مورد مهاجرت آمار دقیقی دردسترس نبود. البته ما هنوز چالش‌هایی درخصوص آمار مهاجرت‌های خارجی داریم. نظیر دشواری تفکیک مهاجران و مسافران، چه در تعریف و چه تشخیص آن براساس اطلاعات خروج از کشور به‌ویژه که قادر به شناسایی مقصد نهایی مسافر یا مهاجر نیز نیستیم.

وی با اشاره GIS جمعیتی گفت: ما در ثبت احوال و در امتداد تخصیص شناسه‌های هویتی به فرد، خانواده و خانوار، که باعث ایجاد ارتباط بین بانک‌های اطلاعات انسانی کشور و تولید آمار‌های انسانی می‌شود، به دنبال این هستیم که با ثبت دقیق مکان زندگی افراد، خانواده و خانوارها، بهره‌برداری از داده‌ها و سرویس‌های پایگاه اطلاعات جمعیت کشور را توسعه دهیم. به این طریق لایه‌های اطلاعاتی اضافه‌ای به داده‌های پایگاه افزوده شده و نظام آمایش سرزمین در کشور به تکامیل خواهد رسید. به طور مثال، با داده‌های این پایگاه می‌توان در سطوح جغرافیایی کوچک‌تر از شهرستان نیز مؤلفه‌های جمعیتی را محاسبه نمود. مثلاً؛ نرخ باروری در محدوده یک مرکز بهداشت چقدر است.

در پایان مراسم، کارشناسان در خصوص راه‌اندازی مرکز رصد جمعیت کشور سازمان ثبت احوال ابراز خرسندی کرده و این مرکز را چشم اندازی در زمینه ارائه آمار به صورت دقیق و به روز و در اختیار دستگاه‌های اجرایی دانستند.