روایت تنبیه‌ها در مدارس / بی توجهی آموزش و پرورش به مسائل روحی و روانی معلمان

 ویدئویی از دلِ مدرسه که به نظر کارشناسان حوزه نشان می‌دهد هنوز زمینه‌های تنبیه بدنی و خشونت در مدرسه از بین نرفته است. خشونت‌هایی از این جنس فرایند گزینش و پایش معلمان در آموزش و پرورش را زیر سؤال می‌برد و برخی معتقدند این وضعیت نتیجه گزینش نادرست و بی‌توجهی به وضعیت سلامت روان معلمان است.
دوشنبه هفته جاری فیلمی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد یک معلم، سر کلاس درس با کمربند دانش‌آموز خود را تنبیه می‌کند. معلم که مردی میانسال و نسبتا درشت‌جثه است، پسر نوجوان را به زور روی زمین خوابانده، کمربندش را درمی‌آورد و با لگد و کمربند او را می‌زند.
صدای مرد (معلم) شنیده می‌شود که فریاد می‌زند و از دانش‌آموز با الفاظ نامناسب می‌خواهد معذرت‌خواهی کند. دستان پسرک که به پهلو دراز کشیده، با ناتوانی تلاش می‌کند جلوی ضربه‌های مرد (معلم) را بگیرد. فیلم با تلفن همراه یکی از دانش‌آموزان در انتهای کلاس گرفته شده و سر از فضای مجازی درآورد.
ویدئو به‌سرعت در بین کاربران شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و بسیاری نوشتند که وزارت آموزش و پرورش باید درباره این اقدام خشونت‌آمیز معلم پاسخ‌گو باشد. محتوای ویدئو به قدری تأثیرگذار بود که آموزش و پرورش در همان ساعات اولیه به آن واکنش نشان داد و ضمن تأیید ویدئو اعلام کرد که این فیلم مربوط به یکی از مدارس شهرستان مرودشت استان فارس است.
در توضیحات اداره اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی آموزش و پرورش فارس آمده است: «روز دوشنبه ۱۴ آذر ماه در یکی از دبیرستان‌های شهرستان مرودشت، معلمی اقدام به تنبیه بدنی دانش‌آموز خود کرده است. بلافاصله پس از اطلاع از این اقدام، با بررسی‌های به‌عمل‌آمده مشخص شد این اتفاق در دبیرستان علامه حلی شهرستان مرودشت روی داده است».
روابط‌عمومی آموزش و پرورش فارس توضیح داده است که «سخنان این معلم ادبیات فارسی را گوش داده، او البته از رفتار خود ابراز پشیمانی کرده است. با این‌همه پرونده این معلم به هیئت بدوی رسیدگی به تخلفات کارکنان آموزش و پرورش فارس ارسال شده است».
هیچ بهانه ای برای تنبیه قبول نمی کنیم
با این‌همه روایت تنبیه‌ها و تحقیرها موضوع همیشگی مدارس است. هر وقت که تنبیه یا تحقیری رسانه‌ای می‌شود، کاربران شبکه‌های اجتماعی به آن واکنش نشان می‌دهند و بعد از مدتی این موضوع فراموش می‌شود. باید از مسئولان آموزش و پرورش پرسید چرا نظارت دقیقی روی رفتار روحی و روانی معلمان نمی‌شود؟ آیا آموزش و پرورش به طور جدی پرونده معلمان متخلف را بررسی می‌کند و موضوع مهم‌تر اینکه چرا آموزش و پرورش در گزینش‌هایش به مسائل روحی و روانی معلمان توجه چندانی ندارد؟ این مواردی است که حمیدرضا شعبانی، مسئول روابط‌عمومی اداره اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی آموزش و پرورش فارس به آن پاسخ می‌دهد: «سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان خط قرمز آموزش و پرورش است.
بارها درباره امتناع از تنبیه بدنی تأکید کردیم و این تخطی را قبول نداریم. هیچ بهانه‌ای برای این نوع تخلف معلم را نمی‌پذیریم. این رفتار خلاف شئون تربیتی است و با فرد خاطی مطابق مقررات برخورد می‌کنیم. البته ما هر سال دوره‌های ضمن خدمت را برگزار می‌کنیم و در این دوره‌ها به مسائل روان‌شناسی و مهارت‌های فردی معلم حتی «کلاس‌داری» تأکید می‌کنیم؛ اما متأسفانه باز هم شاهد چنین رفتارهایی هستیم».
او تاکید می‌کند: «درباره این معلم هنوز نمی‌دانم به هیئت تخلفات اداری رفته است یا خیر؟ اما ما پرونده‌اش را به این هیئت داده‌ایم. این هیئت هم مثل دادگاه می‌ماند و هرکسی تخلفی کند، این هیئت مرجع رسیدگی به تخلف است. متأسفانه این معلم ۲۶ سال خدمت کرده است و گزینش او برای امسال و سال پیش نیست. ممکن است افراد در طول سال‌ها به لحاظ رفتاری تغییر کنند.
البته یکی از مهم‌ترین موارد گزینش توجه به مسائل روحی و روانی معلم است. بعد از رسیدگی به مسائل اعتقادی و سطح علمی افراد یک روان‌شناس با فردی که می‌خواهد شغل معلمی را انتخاب کند، مصاحبه انجام می‌دهد. این‌گونه نیست که هر فردی وارد سیستم معلمی شود».
چرخه خشنونت از جامعه تا مدرسه
برخی از معلمان به گزینش‌های سفت‌وسخت اشاره می‌کنند که این گزینش‌ها بر موضوعات خاصی متمرکز است. در حقیقت پارامترهای شخصی، شخصیتی و انگیزشی فرد به طور جدی بررسی نمی‌شود؛ موضوعی که محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس تعلیم و تربیت، بر آن تأکید می‌کند: «تنبیه در مدارس وجود دارد و این موضوع چندان عجیب‌وغریب نیست؛ فقط زمانی که رسانه‌ای می‌شود، افراد درباره آن صحبت می‌کنند.
در حقیقت سال‌های سال است که تنبیه در مدارس وجود دارد و زمینه‌های تنبیه بدنی و خشونت در مدرسه از بین نرفته، تصور نکنید که در اینجا فقط حق دانش‌آموز تضییع می‌شود؛ بلکه حقوق معلم هم گاهی نادیده گرفته می‌شود. البته من از تنبیه دفاع نمی‌کنم و اصلا هم موضوع قابل دفاعی نیست؛ اما تا زمانی که چرخه خشونت در جامعه وجود داشته باشد، در مدارس هم شاهد خشونت هستیم».
او به سلامت روان معلمان اشاره می‌کند و می‌گوید: «وقتی سیستم آموزش و پرورش توجه چندانی به مسائل روحی و روانی معلمش نداشته باشد، از همان ابتدا فقط گزینش ایدئولوژیکی انجام دهد و در طول سال‌های معلمی هم توجهی به مسائل روانی معلم نکند، در نتیجه ما شاهد چنین وضعیتی در مدارس هستیم.
چند سال پیش بخش‌نامه‌ای درباره ظاهر و سر و وضع معلمان ابلاغ شد؛ اما ما در آنجا ندیدیم که به طور جدی به مسائل روحی و روانی معلمان توجه کنند. واقعیت این است که مدارس آن‌قدر کمبود معلم دارند که برای مسئولان آموزش و پرورش فقط استخدام معلم مهم است. علاوه‌براین مدارس دوشیفته و فرسوده و کلاس‌هایی با تراکم ۴۰ دانش‌آموز و کمبود نیروی انسانی موجب خشونت در کلاس‌های درس می‌شود».