آیا خمیازه کشیدن خطر دارد؟!

آکادمی پزشکی خواب آمریکا در گزارشی جدید از خواب آلودگی به عنوان «یک نگرانی جدی سلامت عمومی با پیامد‌های گسترده» یاد کرده است.

آیا خودتان را در حال خمیازه‌های مکرر می‌بینید؟ آیا برای گذر از بعدازظهر کاری تان به سومین یا حتی چهارمین فنجان قهوه نیاز دارید؟ متخصصان می‌گویند چنین نشانه‌هایی هشدار‌هایی خطرناک برای سلامت تلقی می‌شوند و باید آن‌ها را جدی گرفت.

آکادمی پزشکی خواب آمریکا در گزارشی جدید از خواب آلودگی به عنوان «یک نگرانی جدی سلامت عمومی با پیامد‌های گسترده» یاد کرده است.

دکتر اریک اولسون، رییس این نهاد و متخصص خواب در کلینیک مایو مینه سوتا در آمریکا، در این رابطه می‌گوید: «از تصادفات ناشی از رانندگی در حالت خواب آلود تا خطا‌های محیط کار و خطرات درازمدت برای سلامتی، آثار خواب آلودگی روزانه بیش ازحد هم فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هم جامعه را.»

کم خوابی، دروازه‌ای به سوی بیماری‌های مزمن
خواب باکیفیت شبانه، به میزان دست کم ۷ تا ۸ ساعت با کاهش خطر ابتلا یا تشدید بیماری هایی، چون دیابت، افسردگی، بیماری قلبی و کلیوی، فشار خون بالا، چاقی و سکته مغزی ارتباط مستقیم دارد.

به گفته دکتر اولسون، «با توجه به اینکه یک سوم بزرگسالان آمریکایی از خواب آلودگی شدید روزانه شکایت دارند، یافتن راه‌هایی برای شناسایی، ارزیابی و درمان این وضعیت از اهمیت بالایی برخوردار است.»

با این حال، بسیاری از افراد نشانه‌های خواب آلودگی را، مانند چرت زدن در جلسات کاری، نادیده می‌گیرند و آن را جدی نمی‌گیرند.

دکتر کریستن ناتسون، متخصص خواب و استاد نورولوژی در دانشگاه نورث وسترن شیکاگو، در این خصوص می‌گوید: «اگر فردی در یک جلسه کسل کننده چرت می‌زند، این نشانه کمبود خواب است. کسی که خواب کافی داشته، حتی در خسته کننده‌ترین جلسه هم خوابش نمی‌برد.»

وی تأکید می‌کند: «خواب آلودگی مفرط نه تنها عملکرد روزانه را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند نشان دهنده اختلالات زمینه‌ای خواب یا سایر مشکلات سلامت باشد. اگر فردی مکرراً دچار چنین وضعیتی است، باید با پزشک خود مشورت کند.»

خطرات پنهان کم خوابی
وقتی بدن در وضعیت کم خوابی مزمن قرار می‌گیرد، مکانیزم‌هایی را فعال می‌کند تا وضعیت را عادی جلوه دهد. با این حال دکتر ایندرا گوروبهگاواتولا، استاد خواب پزشکی در دانشگاه پنسیلوانیا، هشدار می‌دهد که «با محرومیت مزمن از خواب، توانایی ما برای درک میزان واقعی ناتوانی مان کاهش می‌یابد. ما تصور می‌کنیم حالمان خوب است، در حالی که نیست.»

وی می‌افزاید: «وقتی آزمون‌های شناختی و حافظه و واکنش سنجی انجام می‌دهیم، متوجه می‌شویم که افراد دچار اشتباهات زیادی می‌شوند، ولی همچنان به اشتباه فکر می‌کنند در وضعیت خوبی هستند. این خیلی ترسناک است.»

یکی از پدیده‌های خطرناک ناشی از خواب آلودگی شدید، «ریزخواب ها» هستند؛ لحظاتی بسیار کوتاه که مغز به طور ناخودآگاه برای چند ثانیه خاموش می‌شود، در حالی که فرد حتی متوجه آن نمی‌شود.

دکتر گوروبهگاواتولا هشدار می‌دهد: «مغز وارد فاز‌های کوتاه دو تا ده ثانیه‌ای از خواب می‌شود و بعد دوباره بیدار می‌شود. اگر در حال رانندگی یا انجام کاری حساس باشید، این می‌تواند بسیار خطرناک باشد. اگر حس می‌کنید ممکن است خوابتان ببرد، به این حس توجه کنید؛ چون به معنای آن است که رانندگی یا کار در آن لحظه ایمن نیست.»

آمار‌ها نشان می‌دهند تنها در آمریکا سالانه نزدیک به ۱۰۰ هزار تصادف رانندگی به دلیل خواب آلودگی رخ می‌دهد.

چگونه خواب آلودگی تان را ارزیابی کنید؟
به گفته دکتر گوروبهگاواتولا، مقیاس‌هایی مانند پرسشنامه خواب آلودگی اپوورث (ESS) به تشخیص میزان خواب آلودگی کمک می‌کنند.

در این آزمون از افراد پرسیده می‌شود که احتمال خواب رفتنشان در شرایط مختلف، مانند نشستن ساکت پس از ناهار، دراز کشیدن بعدازظهر، نشستن در مکان عمومی، مطالعه، گفت‌و‌گو با دیگران، مسافر بودن در ماشین، ماندن در ترافیک و یا تماشای تلویزیون چقدر است.

امتیاز‌ها از صفر (هیچ احتمالی) تا سه (احتمال زیاد) هستند و حداکثر نمره ۲۴ است. نمره بالای ۱۰ نشانگر خواب آلودگی شدید و نیاز به مداخله درمانی است.

این در حالی است که علائم فیزیکی نیز با افزایش کم خوابی شدت می‌گیرند؛ مانند افتادگی پلک ها، خم شدن بدن، دشواری در نشستن صاف، سرگیجه، لرزش دست‌ها و حتی بی مبالاتی و رفتار‌های آنی.

علل دیگر خواب آلودگی
علاوه بر کمبود خواب، مشکلاتی مانند آپنه خواب، بی خوابی، سندرم پای بی قرار، اختلالات ریتم شبانه روزی، درد‌های مزمن و مصرف برخی دارو‌ها نیز می‌توانند باعث خواب آلودگی شوند. در چنین مواردی، مشورت با متخصص خواب ضروری است.

به گفته او، سبک زندگی هم نقش مهمی در این امر دارد: «نوشیدن بیش از حد کافئین، مصرف الکل پیش از خواب، استفاده از ماری جوانا، میزان ورزش، و کیفیت پایین بهداشت خواب (مانند اتاق روشن، گرم یا پرسر وصدا) همگی بر خواب تأثیر منفی می‌گذارند.»

در حالی که برخی تصور می‌کنند الکل یا ماری جوانا به خواب بهتر کمک می‌کند، متخصصان هشدار می‌دهند که این مواد کیفیت خواب را کاهش می‌دهند. بدن پس از متابولیسم الکل در نیمه شب بیدار می‌شود و ماری جوانا نیز باعث احساس خستگی بیشتر در روز بعد می‌شود.

منبع: ایونا