چشم‌های عجیب یک حیوان؛ نظارت هم‌زمان روی دو جهان!

ماهی مرکب چشم چپ «cockeye» در عمقی از آب زندگی می‌کند که منطقه مرزی نامیده می‌شود. این موجود بین دو جهان شناور است و برای زندگی در هر دو جهان سازگار شده است.

چشمان ناهماهنگ آنها این مشکل را حل کرده و به آنها اجازه می‌دهد تا همزمان بتوانند به هر دو جهان نگاه کنند.

هر دو چشم ماهی مرکب در زمان تولد شبیه به هم هستند. اما کره چشم چپ آنها بسیار سریعتر رشد می‌کند و نهایتا یک لوله بلند، اغلب با عدسی زرد روشن، تشکیل می‌شود. این چشم بزرگ و بسیار حساس به سمت بالا خیره می‌شود و به دنبال اثری از غذا یا دشمنانی که از بالای سرشان عبور می‌کنند، می‌گردد. ماهی مرکب با این چشم بزرگ، رنگ زرد نور پس زمینه را فیلتر می‌کند و می‌تواند حیوانات درخشانی که سعی می‌کنند با نور آبی اطراف خود ترکیب شده و خود را استتار کنند را ببیند.

این در حالی است که قطر کره چشم راست این موجود، نصف چشم چپ او است. او با چشم راست خود به دنبال اثری از درخشش حیوانات در پایین و در آب‌های تاریک است.

جان آبلت، متصدی ارشد نرم‌تنان در موزه تاریخ طبیعی لندن، می‌گوید: «این نمونه‌ای دوست‌داشتنی از تطبیق و استفاده این موجودات از دو محیط بسیار متفاوت برای زندگی است.»

اگرچه چندین دهه است که دانشمندان ماهی مرکب cockeye با نام علمی Histioteuthis heteropsis (که با نام ماهی مرکب توت‌فرنگی نیز شناخته می‌شود) را می‌شناسند، اما اخیراً یکی از آنها را در سفری در اطراف جزایر دورافتاده «اسنش» و «سنت هلنا» در اقیانوس اطلس دیده‌اند که به خاطر رنگ عجیبی که داشت نام ماهی مرکب جواهر را به آن دادند. با تاباندن نور ماوراء‌بنفش بر روی بدن این ماهی مرکب، نقاطی به رنگ قرمز یاقوتی چشمک می‌زدند.

جیمز مکلین، متصدی ارشد بخش‌ ماهی‌ها در موزه تاریخ طبیعی، که چراغ قوه با نور ماوراء بنفش خود را در این سفر اکتشافی به همراه برده بود، می‌گوید: «وقتی به فاصله ۱۵ سانتی‌متری این ماهی می‌رسید، ناگهان همه چیز قرمز می‌شود، و هر چه نزدیک‌تر می‌شوید، پر رنگ‌تر می‌شود.این واقعاً دراماتیک است.»

تا آنجا که او می‌داند، تاکنون هیچ دانشمند دیگری از تابش نور ماوراءبنفش بر روی حیوانات اعماق دریا استفاده نکرده است. مکلین فهمید که برخی از آنها از جمله ماهی مرکب جواهر و گرزه ماهی، دارای نقاط قرمز درخشان هستند، و برخی از آنها مانند فانوس ماهی‌ها، فاقد آن هستند.

نقاط قرمز اندام‌هایی هستند که نور را ساطع می‌کنند و به نوربر(یا فتوفور، یک اندام غده‌ای است که به شکل نقاط نورانی بر روی بدن آبزیان مختلف، از جمله ماهی‌ها و سرپایان دیده می‌شود) معروف هستند و در واقع زمانی که ماهی مرکب صدها متر زیر آب شنا می‌کند، به رنگ آبی می‌درخشند. اشعه ماوراء بنفش در اعماق دریا وجود ندارد، بنابراین نوربرها در محیط طبیعی خود به رنگ قرمز دیده نمی‌شوند.

 

همانند سایر حیوانات، ماهی مرکب نیز از چشم خود برای دیدن استفاده می‌کند، اما علاوه بر آن، از نوربرهای درخشان خود برای استتار نیز بهره می‌برد. انتشار نور چشمک زن می‌تواند نوعی وسیله ارتباطی ماهی‌های مرکب با یکدیگر و همچنین راهی برای جذب جفت باشد. علاوه بر این، آنها می‌توانند طعمه خود را فریب دهند، زیرا طعمه آنها فکر می‌کند این چشم چیزی برای خوردن است. به اعتقاد آبلت: «احتمالاً این ماهی از چشمک زدن و درخشش چشم خود برای استتار، انتخاب جفت، و جذب طعمه استفاده می‌کند.»