آیا دارو‌های ایرانی اثر دارند؟

سال‌هاست گرانی کمر مردم را خم و خانواده‌ها را پیش فرزندانشان شرمنده کرده است، اما شاید تحمل گرانی دارو از همه کالا‌ها سخت‌تر باشد.
وقتی عزیزی ناخوش است و درد دارد، اطرافیان تلاش می‌کنند کمتر درد بکشد، اما وقتی به داروخانه‌ها می‌روند به دلیل گرانی دارو از خرید آن منصرف می‌شوند یا حتی یک آمپول را دو بیمار تزریق می‌کنند! این بخش کوچکی از روایت‌ها و خبر‌هایی است که در رسانه‌ها دیده می‌شود. 

به گزارش تابناک به نقل از اطلاعات؛ دکتر محمدرضا واعظ مهدوی، رییس انجمن علمی اقتصاد سلامت با اشاره تاریخی به وضعیت نظام سلامت در ایران می‌گوید: حیطه دارو یکی از حیطه‌های موفق نظام سلامت در طول سالیان پس از انقلاب بوده است.

ما توانستیم تولید دارو را به بیش از ۹۷ درصد نیاز‌های کشور برسانیم. همچنین دانش دارو سازی، رشد و گسترش زیادی داشته و دانشکده‌های متعددی در این زمینه داریم، از طرف دیگر تربیت نیروی انسانی کیفی در سطوح بالایی انجام شده است. مواد اولیه دارویی هم تا بیش از ۷۰ درصد نیازمان در داخل کشور تولید می‌شود.

حیطه دارو بسیار پرظرفیت و با ارزش است، اما متأسفانه این حوزه هم مانند حوزه‌های دیگر از سیاست‌های عمومی و سیاست‌های افقی اقتصادی تأثیر می‌پذیرد. بی‌تدبیری و عدم اشراف مدیریتی دست‌اندرکاران نظام سلامت این حیطه را دچار مشکل می‌کند. 

عمده مشکلاتی که امروز در عرضه و تأمین دارو‌های موردنیاز مردم با آن مواجهیم، همان مواردی است که در طول پنج‌سال اخیر پیش‌بینی می‌شد و بسیاری از دلسوزان صنعت کشور درباره آن هشدار داده بودند.

حذف ارز ترجیحی دارو

این استاد دانشگاه درباره عوامل گرانی دارو می‌گوید: مهمترین علت پیدایش این شرایط، سیاست حذف ارز ترجیحی دارو بود که در سال‌های ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ اعمال شد. برای حذف ارز ترجیحی و افزایش قیمت دارو به تبع آن، طرح دارویار را در وزارت بهداشت وقت پیگیری کردند که هیچ محتوایی جز گرانی و افزایش قیمت دارو نداشت.

واعظ مهدوی می‌افزاید:‌ای کاش مسأله فقط به گران کردن دارو منحصر می‌ماند، بیش از یک میلیارد دلار از ارز ترجیحی مصرفی مواد اولیه دارویی و دارو‌های موردنیاز را حذف کردند، در نتیجه شرکت‌هایی که باید مواد اولیه خودشان را تأمین کنند با کاهش نقدینگی شدیدی مواجه می‌شوند. قبلا اگر شرکتی یک میلیون دلار مواد اولیه خریداری می‌کرد باید چهار میلیارد تومان برای تأمین ریالی آن می‌پرداخت درحالی که الان باید بیش از ۲۸ میلیارد تومان بدهد؛ طبیعتا بسیاری از شرکت‌ها این میزان نقدینگی را ندارند. بسیاری از مسئولان فعلی غذا و دارو و صاحبان صنایع هم رسما اعلام کرده‌اند شرکت‌ها نقدینگی ندارند، در نتیجه حتی ارز خودشان را هم نتوانستند جذب کنند؛ بنابراین با این‌که ارز توسط بانک مرکزی تخصیص داده شده، شرکت‌ها، قدرت تأمین نقدینگی لازم برای خریداری آن را پیدا نکردند، در نتیجه نتوانستند مواد اولیه خود را خریداری و دارو تولید کنند، درنتیجه دارو در بازار کم و گران شده است. 

این مسأله در برخی مواقع سبب فشار‌های سیاسی می‌شود و دولت مجبور است دارو وارد کند که واردات دارو به صورت موردی و تک‌نسخه‌ای نیز گاهی به بیش از ده برابر قیمت تولید منجر می‌شود. این موضوع اثر مضاعفی بر وضعیت اقتصاد دارو گذاشته است. 

سیاست ورشکسته

رییس انجمن علمی اقتصاد سلامت می‌گوید: وقتی داروی گران به داروخانه‌ها می‌رسد بیمه‌ها هم مجبور می‌شوند آن‌را تقبل کنند، بنابراین بار مالی بیمه نیز افزایش پیدا می‌کند و بیمه از پس آن برنمی‌آید، در نتیجه بدهی بیمه‌ها طولانی‌تر می‌شود و تعهداتشان را با تأخیر پرداخت می‌کنند. وقتی بیمار دارویی را تحویل بگیرد و بیمه نتواند پول آن را پرداخت کند، یعنی داروخانه هم نمی‌تواند به نقدینگی موردنیازش دست پیدا کند و با بحران مالی مواجه می‌شود.

واعظ مهدوی با انتقاد نسبت به سیاست یکسان‌سازی قیمت ارز می‌افزاید: سیاست افزایش قیمت ارز و یکسان‌سازی نرخ ارز، سیاست ورشکسته‌ای است که از سال‌های ۱۳۸۴ – ۱۳۸۳ به اجرا گذاشته شده و تا به حال چندین بار شکست خورده و منجر به افزایش شدید نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی شده است.

از طرف دیگر بحران‌های متعددی را به زنجیره تولید و توزیع کالا‌های مختلف وارد کرده است. وقتی تولید و صنعت ورشکسته شود واردات با قیمت بیشتر و ارزبری شدیدتر جایگزین می‌شود.

این موضوع هم بار تورم را بر جامعه تحمیل می‌کند و هم سبب نارضایتی مردم خواهد شد و در نهایت نیز به ناکارآمدی دولت و دستگاه‌های مختلف دیگر خواهد انجامید. 

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: بار‌ها به دولت چهاردهم پیشنهاد دادیم که از سیاست ارز ترجیحی فاصله بگیرد و قیمت ارز را کاهش دهد و ارز را با قیمت ارزان‌تر در اختیار صنایع و تجار باصداقت قرار بدهد و در عین حال نظارت داشته باشد تا کالا با قیمت کمتری در اختیار مردم قرار بگیرد. اما متأسفانه می‌بینیم دستگاه‌های اجرایی عکس این مسیر حرکت می‌کنند.

 اتخاذ سیاست‌های آزادسازی و افزایش نرخ ارز و حذف ارز نیمایی سبب شده در طول چندماهی که دولت جدید روی کار آمده قیمت ارز ۴۰ درصد افزایش پیدا کند.

واعظ مهدوی در خصوص میزان ارزی که برای تولید دارو نیاز داریم تصریح می‌کند: حدودا یک‌سوم هزینه تولید داروی ما مربوط به مواد بسته‌بندی، یک‌سوم مربوط به مواد جانبی مانند نشاسته و ژلاتین و یک‌سوم هم مربوط به مواد اولیه است. 

مواد بسته‌بندی و جانبی سال‌هاست که با ارز نیمایی یا آزاد تأمین می‌شود. وقتی ارز نیمایی از ۴۸ هزار تومان به ۹۰ هزارتومان می‌رسد بار گرانی آن به مردم سرایت می‌کند. وقتی قیمت مواد اولیه دارو از ۴۲۰۰ تومان به ۲۸ هزار تومان می‌رسد و در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ دوباره این ۲۸ هزارتومان به ۳۸ هزار تومان افزایش پیدا می‌کند و سرنوشت آن برای سال آینده هم مشخص نیست و احتمالا قیمت‌های دیگری هم متصور است، همه این موارد اثرات خود را با رکود در کارخانجات دارویی و افزایش قیمت‌ها به‌جا می‌گذارند.

تورم و افزایش قیمت دارو پیامد‌های مختلفی دارد و نمونه بارز آن فروش داروی بیماران سرطانی در بازار آزاد و تزریق آب مقطر به بیماران است که بیش از پیش، اعتماد بیماران و خانواده‌هایشان را از سیستم بهداشت و درمان سلب می‌کند.

کیفیت دارو‌های ایرانی

مردم می‌گویند دارو‌ها اثر ندارند، بی‌کیفیت هستند و در برخی مواقع، پزشکان هم چنین مواردی را تأیید می‌کنند، تا جایی که مثلا برای تجویز می‌گویند دوز ۱۰ پروپرانولول، گچی است و باید دوز ۲۰ مصرف شود، اما واکنش‌های فعالان در این زمینه متفاوت است. 

ایمان ایرانمنش، داروساز و فعال صنعت دارو گفته است: «تولید دارو در ایران منطبق با استاندارد‌های مندرج در دارونامه‌های بین‌المللی صورت می‌گیرد و کیفیت دارو‌های تولیدی در داخل کشور مانند دارو‌های تولید ژاپن، هند، کره جنوبی در آسیا و البته کشور‌های اروپایی است.»

از سوی دیگر رئیس انجمن داروسازان اعلام کرد: «براساس فهرست رسمی هر کشور، همه دارو‌ها باید یک استاندارد فارماکوپه را به دست بیاورند که دارو‌های تولید داخل، کف استاندارد‌ها را دارا هستند و دارو‌های خارجی از نرمال به بالا هستند.»

دکتر واعظ مهدوی درباره این موضوع می‌گوید: این درست نیست که می‌گویند کیفیت دارو‌ها کم شده است. مثلا اگر دوز استامینوفن ۵۰۰ میلی‌گرم باشد همه این حجم را داروی مؤثر تشکیل نمی‌دهد، گاهی اوقات حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد آن مواد نگهدارنده و ۱۰ میلی گرم آن ماده مؤثر است. 

خیلی از دارو‌ها را نمی‌توان مستقیم تجویز کرد بلکه آنها آن را با مواد جانبی مخلوط می‌کنند، بنابراین وقتی برخی می‌گویند دارو‌ها گچ هستند اگر منظورشان این باشد که مواد جانبی در آن به کار رفته، درست است و در همه جای دنیا این کار را انجام می‌دهند، اما اگر منظورشان بی‌تأثیری دارو باشد چنین موضوعی صحت ندارد.

رییس انجمن علمی اقتصاد سلامت می‌افزاید: کنترل کیفیت برای همه صنایع دارویی وجود دارد و کارخانجات موظف هستند دارو‌ها را مورد به‌مورد کنترل کنند و اگر کنترل کیفیت دارویی رد شود، آن دارو حق ورود به بازار را ندارد. در اقصی‌نقاط کشور همین تولیدات و صنایع دارویی، داروی موردنیاز مردم را در بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها تأمین می‌کنند. هیچ مطالعه‌ای که نشان دهد داروی ایرانی در مقابل داروی خارجی کم‌اثر یا پراثر است، انجام نشده یا خیلی کم انجام شده، اما همان مواردی هم که انجام شده، اثربخشی دارو‌های تولید داخل را تأیید می‌کند.

واعظ مهدوی بااشاره با ترکیبات دارو‌ها می‌افزاید: مواد دارو‌های شیمیایی باید فرآوری شود و در کنار یک‌سری مواد جانبی قرار گیرد و بعد بسته‌بندی شود. این دارو‌ها بعد از خوردن باید در خون حل شوند و طبق پروتکل‌هایی که در صنایع داروسازی وجود دارد باید تا مدتی در سطح خون باقی بمانند. مواردی که مطرح می‌شود از صحت کافی برخوردار نیست، چون پشتوانه علمی ندارد. اگر کسی ادعایی دارد و می‌گوید داروی ایرانی اثربخش نیست، باید شواهد، مقالات و مطالعات انجام‌شده را ارائه کند. 

منبع: تابناک