مبتلایان به اختلال دوقطبی در معرض چه خطراتی هستند؟

حسین روزبهانی روانشناس در رابطه با اختلال دوقطبی گفت: ما چیزی با عنوان خلق یا مود (mood) داریم که برگرفته شده از کلمه اخلاق و اخلاق، تثبیت شده احساسات و هیجانات است که پایدار، ماندگار و عمیق هستند و ما آن را به صورت درونی تجربه می‌کنیم.

وی افزود: جنبه بیرونی این خلق عاطفه نام دارد که در افراد قابل مشاهده است. تمام افراد، نوسانات خلقی دارند. مثلا گاه شاد و گاه غمگین هستند، اما تفاوتی که بین افراد معمولی و اختلال دوقطبی وجود دارد؛ این است که شدت نوسانات خلقی در افراد دو قطبی بسیار بیشتر از یک فرد معمولی است و وقتی که شدت نوسانات خلقی در شخصی زیاد باشد، می‌توان گفت فرد دارای اختلال دوقطبی است. شاید برخی افراد علائم اختلال دوقطبی را داشته باشند، اما شدت این نوسانات به قدری نباشد که بخواهیم بگوییم فرد دارای اختلال دوقطبی است. 

وی افزود: اختلال دوقطبی، سه تیپ دارد. تیپ یک، طبق آمار جهانی حدود ۶ درصد از مردم را درگیر کرده است. تیپ ۲، سه صدم درصد است. این آمار در زنان و مردان تفاوتی ندارد و طبق آمار‌های به دست آمده این اختلال در کشور‌هایی با درآمد بالا بیشتر از سایر کشور‌ها به چشم می‌خورد. از طرفی افراد مطلقه بیش از افرادی است که مجردند و یا ازدواج نکرده‌اند در معرض این بیماری هستند. احتمال خودکشی در این افراد ۱۵ برابر افراد سالم جامعه است و معمولا یک چهارم خودکشی‌هایی که اتفاق می‌افتد توسط افرادی است که اختلال دوقطبی دارند.

روزبهانی عنوان کرد: این اختلال در مردان با دوره مانیا (شیدایی) شروع می‌شود، اما در زنان با افسردگی شروع می‌شود که این تشخیص را سخت می‌کند. تفاوت دیگری که وجود دارد، پدیده تند چرخی است؛ زنان در این اختلال چهار دوره را تجربه می‌کنند، اما در مردان اینگونه نیست. 

روانشناس شرح داد: اختلال دوقطبی تیپ یک، دوره مانیا (شیدایی) دارد و می‌تواند چند مرحله داشته باشد یعنی هم می‌تواند همراه با افسردگی باشد و هم می‌تواند نباشد. در اختلال دو قطبی تیپ یک توهم و هزیان هم می‌تواند وجود داشته باشد که هزیان‌هایی که شخص می‌گوید، متناسب با خلقیاتش است مثلا اگر در حالت مانیا باشد، حرف‌های بزرگ می‌زند و حالت خاصی می‌گیرد. حالت مانیا، یک هفته طول می‌کشد در حالی که افسردگی در یک روز به وجود می‌آید. 

وی افزود: تفاوتی که تیپ یک با تیپ دو دارد، دوقطبی تیپ ۲ مانیا نیست بلکه دوره هیپومانیا است. شدت آن کمتر است و نیاز به بستری شدن ندارد و مدت زمان شکل گیری آن ۴ روز است و حتما دارای افسردگی اساسی است و هزیان ندارد. در دوقطبی تیپ یک نیاز به دارو و بستری وجود دارد. تیپ۲ نیازی به بستری شدن ندارند و دارویی که مصرف می‌کنند، فاصله بین نوسانات خلقی‌شان را کم می‌کند، اما از شدت آن می‌کاهد.

روانشناس گفت: مانیا یعنی این که فرد حساسیتش تحریک‌پذیری انرژی و نوسانات خلقی بالایی دارد. اینطور افراد اصولا عزت نفس بالایی دارند و تصور می‌کنند از بقیه بهترند و توانمندند، اما وقتی نگاه کنید، توانمندی در آن‌ها نمی‌بینید. معمولا خوابشان کم است. پرحرفند، پرش افکار دارند، تند حرف می‌زنند و حواس پرت هستند و به راحتی می‌شود حواسشان را پرت کرد به دلیل انرژی زیادی که دارند، برای رسیدن به خواسته های‌شان تلاش می‌کنند. رفتار‌های لذت طلبانه بسیاری دارند و اغلب رفتار‌های جنسی پرخطر و ولخرجی زیاد دارند به همین دلیل نیاز است که ما مهارت حل مسئله کنترل خشم و افسردگی‌شان را کم کنیم تا به خودشان و دیگران آسیب نزنند.

روزبهانی گفت: اختلال دوقطبی تیپ سه (سیکلوتایمیک) علائم مانیا را با شدت کمتری دارد که در بزرگسالان ۲ سال در کودکان ۱سال است و افسردگی در آن‌ها اساسی نیست، اما مداوم و با درصد کمتر است. علائم آن اشکال در تمرکز، ناامیدی و احساس غم است و معمولا این افراد مودی یا دم دمی مزاج هستند و رفتار‌های نامطمئن و ناپایدار دارند. به همین دلیل در روابط میان فردی دچار مشکل می‌شوند. این اختلال در جامعه یک درصد وجود دارد و میزان آن در زنان بیشتر از مردان است.

وی افزود: اگر این اختلال درمان نشود، افراد دارای این اختلال ممکن است با ولخرجی زیاد اموال‌شان را از دست بدهند و یا با لذت طلبی‌های بسیار بیماری ایدز را منتقل کنند و از آن جایی که بیشترشان خودکشی می‌کنند، درمان نشدن این اختلا می‌تواند برای خودشان هم خطرناک باشد.

روانشناس عنوان کرد: کسانی که ژن‌هایی شبیه به افراد اسکیزوفرنی دارند و در خانواده‌شان شخصی مبتلا به اختلال دو قطبی دارند، معمولا اختلال دوقطبی پیدا می‌کنند. افراد باید قبل از ازدواج به مشاوره پیش از ازدواج مراجعه کنند و تست‌هایی دهند تا متوجه شوند همسر آینده‌شان به این اختلال مبتلا هست یا خیر.

آسیب والدین دارای این اختلال
روزبهانی گفت: پدر و مادر‌هایی با اختلال دوقطبی آسیب‌هایی که به فرزندانشان می‌زنند؛ این است که ممکن است با ولخرجی زیاد و تمرکز بیش از حد روی مسائل جنسی فرزندشان را نادیده بگیرند و از طرفی فرزندشان هیچوقت نمی‌داند چه زمانی والدشان شاد است و چه زمانی غمگین و ممکن است با پرخاشگری باعث شوند فرزندشان شخصیت ضداجتماعی پیدا کند.